Blockdit Logo (Mobile)
BookDojo
•
29 ก.พ. 2020 เวลา 08:31
การดื้อความสุข อำนาจ และความเหลื่อมล้ำ
http://taghg.com/45-1554/
"มันเลี้ยงเราอยู่ได้หรือครับ?"
ธรรมนัสชี้ให้เราเห็นความเหลื่อมล้ำได้ชัดเจน เงินแสนสองสำหรับครูหรือแพทย์ผู้ทำงานหนักเพื่อช่วยเหลือสังคมโดยไม่แม้แต่จะคิดที่จะขนแป้งสี่กิโลไปขายราดหน้าต่างประเทศ เป็นจำนวนที่เกินพอ
วันนี้บุคโดโจขอพักเรื่องไวรัส มาดูต้นกำเนิดของความ"แตกต่าง"ที่อาจหลีกเลี่ยงไม่ได้ ในมุมมองวิทยาศาสตร์
1. ภาวะดื้อยา
ทุกคนรู้ว่าเรากินยาไปสักพักจะดื้อยา ไม่ว่ายานอนหลับ หรือแม้กระทั่งเหล้า และกาแฟ กลไกการดื้อยามีมากมาย เรามาดูกลไกการดื้อกาแฟที่เป็นปัญหาของใครหลายคน
https://youtu.be/y7NhQYgeCkA
Adenosine เป็นสารสื่อประสาทในระบบประสาทส่วนกลาง มีตัวจับจำเพาะ(Receptor) เมื่อร่างกายสร้าง Adenosine แล้วตัวจับจับสาร จึงจะมีการออกฤทธิ์ต่อประสาท หนึ่งในฤทธิ์นั้นคือทำให้ง่วงนอน
กาเฟอีน(Caffeine) สามารถออกฤทธิ์ยับยั้งความง่วง โดยไปแย่งจับ Receptor เหล่านี้ สมมติเรามี Receptor 20 ตัวจับ ปกติจับ Adenosine 14 ตัว เราง่วงนอนและผล็อยหลับ พอกินกาเฟอีน มันไปแย่งจับสัก 14 ตัว เหลือให้ Adenosine แค่ 6 เราเลยไม่ง่วง
ผ่านไประยะหนึ่ง ร่างกายรู้ตัวว่านี่มันภาวะแปลกๆ ทำไม Adenosine ที่ฉันสร้างมันออกฤทธิ์น้อยจัง จึงแก้ปัญหาโดยการสร้าง Receptor จาก 20 เป็น 25 เป็น 30 Adenosine จึงกลับมาจับได้เท่าเดิม และออกฤทธิ์ได้มากขึ้น เป็นที่มาของการดื้อกาเฟอีน
2. ภาวะดื้อ"ความรู้สึก"
ต่อมาเรามาลองดูกลไกการกระตุ้นเซลล์ประสาท
อธิบายกราฟ
เซลล์ประสาทในภาวะพักผ่อน จะมีศักย์ไฟฟ้า -70mV (เส้นประล่าง) คิดง่าย ๆ เสียว่ามันนั่งสมาธิเจริญสติอยู่
ต่อมาแฟนสาวเกิดอาการแง่งอน นี่อยู่กันสองคนเธอนั่งสมาธิไม่สนใจฉัน ก็เลยด่าให้ เกิดการกระตุ้นให้ศักย์ไฟฟ้าเพิ่ม (คลื่นแรก) แต่เนื่องจากสมาธิเข้าขั้น(ถูกกระตุ้นไม่ถึงเส้นประบน) มันจึงเข้าสู่ภาวะเจริญสติต่อ
แฟนสาวเห็นว่าไม่เป็นผล ร้องห่มร้องไห้ขู่จะเลิกรา! เซลล์ประสาทลุกเลย! ก็คือศักย์ไฟฟ้าถูกกระตุ้นจนทะลุเส้นประบน เซลล์ประสาทถูกกระตุ้นสำเร็จ
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเรียกว่า Action potential เกิดเมื่อมีการกระตุ้นศักย์ไฟฟ้าถึงเส้นประบน (Threshold potential)
แล้วการดื้อล่ะ
ข้าวใหม่ปลามัน ระยะโปรโมชั่น แฟนสาว'ต่อว่า'ก็อาจกระตุ้นถึง Threshold potential. แต่พอเวลาผันผ่าน เซลล์ประสาทถูกกระตุ้นบ่อย ๆ ก็เรียนรู้ที่จะปล่อยแฟนบ่นไปคนเดียว โดยการเพิ่มระดับ Threshold potential พอเส้นประบนสูงขึ้น ก็ต้องใช้การกระตุ้นศักย์ไฟฟ้าที่มากขึ้นเพื่อ Action potential. แฟนบ่นไม่เป็นผล ต้องถึงขั้นร้องไห้ ขู่จะเลิกรากันไป จึงจะสำเร็จ
กลไกการเปลี่ยน Threshold potential เกิดขึ้นกับเซลล์ประสาท ซึ่งอัดแน่นในทุกส่วนของสมองมนุษย์ (เกิน 8,4000 เซลล์) โดยกลไกการปรับระดับ อาจแตกต่างกันในแต่ละชนิดของเซลล์ประสาท แต่ก็สามารถส่งผลในการดื้อความรู้สึกได้เหมือนกัน
เช่นเราใส่เสื้อกางเกง สมองเราก็ไม่อยากรับกระแสประสาทตลอดเวลา ว่าผิวหนังเราสัมผัสกับผ้าอยู่นะ ยังสัมผัสอยู่นะ เห้ยยังสัมผัสอยู่อีกนะ
หรือเวลาเราได้กลิ่นปากตัวเอง(หรือกลิ่นอับในห้องนอน)สักพัก จะมีกลไกการยับยั้งเส้นประสาทรับรู้กลิ่น เราจึงไม่ต้องทนเหม็นปากตัวเอง
และเช่นเดียวกับกาเฟอีน ที่มีการเพิ่ม Threshold potential โดยการเพิ่ม Adenosine Receptor จนปริมาณกาเฟอีนเท่าเดิมไม่สามารถกระตุ้นตื่นได้อีกต่อไป เราจึงต้องการปริมาณที่เพิ่มขึ้น หรือหยุดไปสักพักให้ร่างกายลด Threshold กลับมาที่จุดเริ่มต้น
3. การดื้อความสุข
จากทฤษฎีทั้งหมดที่กล่าวอ้าง นำมาสู่เหตุผลว่าทำไมเราจึงดื้อความสุข
เวลาเราเล่นเกมส์ ถูกหวย หรือกินยาบ้า สมองส่วน Nucleus accumbens จะถูกกระตุ้นด้วยสารสื่อประสาทชื่อโดปามีน (Dopamine) เคยได้ยินคำว่าโดปามีนหลั่งใช่ไหมครับ อันเดียวกันเลย ความสุขเหล่านั้นกระตุ้นบริเวณนี้แหละ
เช่นเดียวกับสารสื่อประสาทอื่นๆ Dopamine มี Receptor จำเพาะมากมาย หนึ่งในนั้นมีหน้าที่กระตุ้นเซลล์ประสาทรับความสุข เมื่อถูกกระตุ้นมากขึ้น เช่นกินยาบ้าเข้าไป สมองส่วน Nucleus accumbens ก็จะสร้าง Receptor มากขึ้น ทำให้เรารู้สึกดียากกว่าเดิม หรือกลายเป็นภาวะดื้อความสุขนั่นเอง
แล้วมันเกี่ยวอะไรกับธรรมนัส?
การอภิปรายไม่ไว้วางใจที่ผ่านมา เปิดเผยข้อมูลปัญหาหยั่งรากลึกในสังคมไทย ที่ทำไม 1% บน จึงแตกต่างจาก 99% ล่างได้ขนาดนี้
ปุถุชนทุกคนล้วนมีความสุข ความทุกข์ ในปริมาณไม่แตกต่างกัน ขึ้นกับ Threshold potential ในสภาวะกาลนั้นๆ บางคนได้ข้าวครบสองมื้อ เสื่อผืนหมอนใบก็ปีติ เพราะระดับ Threshold ต่ำเตี้ยเรี่ยดิน การกระตุ้นศักย์ไฟฟ้าน้อยนิดด้วย dopamine ไม่กี่โมเลกุล ก็เกิด Action potential ที่เซลล์ประสาทมากมายใน Nucleus Accumbens
ในขณะที่บางคนไวน์คุณภาพไม่ถึง ไม่เข้ากับเนื้อดรายเอจตรงหน้า ก็ทุกข์ใจ และคงมีน้อยคนที่จะแสวงหาการดับความทุกข์ด้วยการเจริญสติ แทนการชี้หน้าด่าทอ ฟาดงวงงา หาไวน์ขวดใหม่ที่ดีกว่าเดิม
การไปเปิดเผยความสุขของ 1% บนที่มีที่มาเหม็นเน่าคละคลุ้งจากใต้พรมเนิ่นนาน ที่มี Threshold potential สูงเสียดฟ้า ถูกกระตุ้นยากหนักหนาด้วยความดื้อจนเคยชิน ก็เหมือนการบังคับลดความสุขจากภาวะเดิม ภาวะที่การกระตุ้นศักย์ไฟฟ้าต้องใช้อำนาจและเงินทองมหาศาลสุดคะเน
จึงไม่แปลกที่คนอย่างธรรมนัสจะโพล่งขึ้นมา ว่าแสนสองนั้นมันพอเลี้ยงเราหรือครับ เพื่อนสมาชิกผู้ทรงเกียรติ โดยไม่จำเป็นต้องคาดเดาว่าความจริงแล้วกอบโกยได้มากมายขนาดไหน
และไม่แปลกหากคนมีอำนาจบาตรใหญ่ จะกอดภาวะเดิมให้คงอยู่ต่อไป แม้หมายถึงความตายของชีวิตมากมาย หรือความตายของความจริง

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา