๔๔. ข้อเสนอแนะบางประการต่อการสร้างสรรค์ศิลปะ
Civilization ในความหมายของตะวันตก ก็คือสิ่งที่เกิดขึ้นในกำแพงเมืองและพัฒนาขึ้น ในขณะที่ตะวันออกนั้น รากฐานของอารยธรรมมาจากป่า เมื่อใดที่มนุษย์เปิดหน้าต่างของเมืองเข้าไปสัมพันธ์กับป่า มนุษย์จะเริ่มถูกเร้าด้วยมนต์ขลังของธรรมชาติ
สักขีพยานข้อนี้เราจะเห็นได้ว่า เมื่อถึงยุคสมัย Post-Impressionism แวนโก๊ะ, โกแกง, เซซาน เริ่มต่อสู้ที่จะแหวกกำแพงเมืองปารีสออกไป โกแกงไปตายเกาะทาฮิติและพยายามสะท้อนสิ่งที่เมืองไม่มีให้
โดยเฉพาะที่ทาฮิติ โกแกงประสานบรรยากาศตะวันออกเข้ากับเทคนิคตะวันตกได้อย่างดี อย่างไรก็ตามข้อสรุปของปิกัสโซ่ น่าฟังและน่าคิดและน่าค้าน ปิกัสโซ่เป็นคนเดียวที่ประกาศว่า “ผมไม่ค้นหา แต่ผมพบมันแล้ว”
ในขณะที่พอล คลี พูดว่า “ศิลปินต้องค้นจนลมหายใจสุดท้าย มนุษย์เราต้องแสวงหาต่อไป” เราไม่มีวันพบสัจธรรมได้แต่เราจะต้องค้น
ดังนั้นกิจกรรมทางศิลปะ คือทดลอง ค้นคว้า ฟังคำเตือนของ พอล คลี ผู้เป็นทั้งสถาปนิก จิตรกรและนักปรัชญาแล้ว ผมคิดว่า ชวนตั้งสติมาก ใครก็ตามที่คิดว่าตัวเองพบแล้วเป็นไปได้ทีเดียวที่พลัดตกไปในหลุมลึกอะไรบางอย่าง
ถ้าใครสักคนลุกตะโกนว่าผมเป็นพระอรหันต์แล้ว ชวนสงสัยทีเดียวว่า เขากำลังบรรลุถึงอะไรกันแน่ และก็คงไม่พ้นลุถึงอหังการ์โดยแน่แท้
ช่วงกาลเวลาแห่งอดีตเป็นการตระเตรียม เพื่อจะให้สัตว์โลกชนิดหนึ่งเกิดขึ้นมาและได้เป็นสักขีพยานต่อความงามอันน่าพิศวงของจักรวาลที่ตัวเองอาศัยอยู่
คือมนุษย์และพัฒนาการทางสติปัญญา ปราศจากมนุษย์เสียแล้วจักรวาลไม่มีความหมายอะไรในตัวเองมากไปกว่าธรรมชาติที่อยู่นอกเหนือการรับรู้
สี่หมื่นปีที่แล้วมานี้เอง หลักฐานทางโบราณคดีและชาติพันธุ์วิทยาบอกเราว่า สัตว์ที่เรียกตัวเองว่ามนุษย์นั้นได้ Free ขาคู่หน้ามาเป็นมือ ที่จริงสองมือนั้นคือเท้าคู่หน้า เพราะเมื่อ Free แล้วก็สามารถยืนขึ้นมา เรียกมนุษย์ยุคนั้นว่า Homo Erectus
มนุษย์ซึ่งยืดสันหลังยืนขึ้นได้
ดังนั้นมนุษย์เองได้บรรลุถึงวุฒิภาวะอันหนึ่ง พ้นจากภาวะที่สันหลังขนานกับพื้น สัตว์ที่สันหลังขนานกับพื้นเรียกว่าเดรัจฉาน ภาษาบาลี ติระฉาโน แปลว่า ไปขวาง ดังนั้นหัวมันจะทึบทึม มีเพียงสัญชาตญาณแห่งการต่อสู้เพื่อดำรงอยู่
เมื่อมนุษย์ Free ขาคู่หน้าแล้วจับต้องสิ่งของได้จำเดิมตั้งแต่วันนั้นเป็นต้นมามนุษย์ก็เริ่มเปลี่ยนโฉมหน้าการดำรงชีวิตไป มือทั้งสองที่อิสระ จากการค้ำตัว เริ่มทำหน้าที่สนองความคิด ประสาททุกส่วนตื่นตัวถึงระดับมนุษย์ จิตสำนึกกับการงานทางกายประสานกัน ไม่เหมือนภาวะทึบทึมก่อนหน้านั้น
ตามความเข้าใจของผมนั้น วัฒนธรรมเริ่มแล้ว ไม่ว่าเราจะเรียกว่ายุคปุริมกาล (Primitivism) หรืออย่างไร ผมถือว่าชีวิตลุถึงฐานอันสำคัญแล้ว เขารู้สึกตัวเต็มตัวแล้ว จิตสำนึกของเขาเป็นทั้งหมด ตื่นขึ้นเพราะการรับรู้ได้ทั้งหมด เต็มส่วนของความเป็นมนุษย์
ส่วนความคิดเรื่องตัวเอง ตัวฉันนั้นเป็นอีกสิ่งหนึ่ง มนุษย์สมัยโบราณนั้น ผมไม่เชื่อว่าเขาจะดุร้ายตามที่นักวิชาการนำเสนอให้เราเห็น ตรงข้ามผมคิดว่าผู้คนครั้งปุริมกาลนั้น น่าจะมีคุณภาพชีวิตทั้งเบียดเบียนกันน้อย มีชีวิตเชิงอนุรักษ์ธรรมชาติโดยอัตโนมัติ
ดังที่เราเห็นเขามีเสาโทเท็มเป็นศูนย์กลางชุมชนเพียงเพื่อกำหนดหมายการเคลื่อนย้าย เขาอยู่ในป่าแห่งใดเขาทำลายแต่น้อยและช่วงที่เขาเร่ร่อนนั่นเองเป็นการอนุรักษ์ สิบปีให้หลังต้นไม้ก็เกิดใหม่
ชาวอังกฤษไปอยู่ที่ออสเตรเลียเสียราว ๒๐๐ ปีเท่านั้น ป่าแม่ที่เป็นต้นน้ำลำธารถูกทำลายอย่างยับเยิน บ้านเมืองของเรานี้เมื่อ ๓๐ ปีที่แล้ว ๗๐ เปอร์เซ็นต์ของเนื้อที่ประเทศเป็นป่าแม่ที่เรียกว่า Rain Forest คือป่าให้ฝนต้นธาร ซึ่งเป็นรากฐานของอารยธรรม
ศิลปะที่อุดมสมบูรณ์เต็มไปด้วยพลานามัยนั้น ต้องมาจากวิญญาณของป่าดงพงพี เดี๋ยวนี้เหลือเพียง ๒๐ กว่าเปอร์เซ็นต์ของพื้นที่
อันเนื่องกับทางไท (พุทธิปัญญาสู่งานศิลป์ มรดกของแผ่นดินไทย ที่คนไทยทุกคนควรรู้)
บรรยายพิเศษแก่นักศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร คณะมัณฑนศิลป์ พ.ศ. ๒๕๓๒
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
