๔๓. ข้อเสนอแนะบางประการต่อการสร้างสรรค์ศิลปะ
หันมาดูวิถีชีวิตร่วมสมัย ที่เป็นตัวการสร้างสรรค์ศิลปะร่วมสมัย ผมจะยกประเด็นหนึ่งขึ้นมา นักศึกษาอาจจะรู้สึกขำก็ได้ว่า ทุกวันนี้ เราขับรถยนต์ไปไหนมาไหนได้ ก็เพราะไดโนเสาร์ ทำให้เราใช้รถยนต์ได้ สิ้นยุคไดโนเสาร์นั่นเองที่ซากสัตว์ทับถมกัน และเดี๋ยวนี้กลายมาเป็นน้ำมันแก๊สโซลีนต่าง ๆ ฝังในดินนานมาก
ราวกับว่ามีสิ่งศักดิ์สิทธิ์เตรียมการเพื่อให้มนุษย์ได้พึ่งพิงภายหลัง
ในยุคต้นนั้นไม่มีใครสนใจ ไม่มีใครรู้จักว่ามีน้ำมันซึ่งใช้ประโยชน์ได้ เมื่อมนุษย์ค้นพบถ่านหิน การปฏิวัติอุตสาหกรรมก็เริ่มขึ้น เพราะสามารถถลุงโลหะได้ ทรวดทรงและสถาปัตยกรรมก็เปลี่ยนโฉมหน้าไป
แต่ก่อนเสาโบสถ์วิหารต้องใหญ่ ๆ เพราะว่าทำด้วยอิฐหรือหิน อย่างดีก็ใช้ไม้เป็นแกน เราสามารถรีดเหล็กให้เป็นเส้นได้
การปฏิวัติอุตสาหกรรมได้เริ่มต้นเงียบ ๆ
แล้ว เมื่อถึงจุดที่ เจมส์ วัตต์ได้ประดิษฐ์เครื่องจักรไอน้ำ การปฏิวัติอุตสาหกรรมก็เด่นชัดขึ้น ส่งผลให้เกิดการผลิตมหัพภาค (Mass Product) แล้วนั่นก็คือสาเหตุหนึ่งของการเริ่มยุคสมัยล่าอาณานิคม เพื่อจะขายสินค้าและครอบงำประเทศเล็กประเทศน้อย
นั่นเองทำให้ชุมชนเล็ก ๆ ที่เป็นอยู่อย่างมีรากลึกอยู่ในธรรมชาติ เชื่อมั่นในแม่ธรณีที่ตนอาศัยอยู่ และสร้างสรรค์ศิลปวัฒนธรรมจากภูมิภาคนั้น ๆ สูญเสียความมั่นใจในการดำรงชีวิต
นักดนตรีไทยเราเคยนั่งพับเพียบเพื่อให้พลังชีวิตไหลเนื่องและนิ่งสนิท ถูกบีบให้นั่งบนโต๊ะแบบฝรั่ง ถือว่าศิวิไลซ์กว่า โชคดีที่ผู้นำทางดนตรีสมัยรัชสมัยรัชกาลที่ ๖ ไม่เห็นด้วย เพราะว่าท่านั่งนั้นเป็นท่าที่มั่นคงดีแล้ว
ดังธรรมเนียมโบราณถือว่าถ้าจะคุยเรื่องลึกกันละก็ เขาจะบอกว่านั่งลงเถอะเราจะเจรจาด้วย
เดี๋ยวนี้เรายังไม่นั่งกับพื้น เรานั่งแบบฝรั่ง ถ้านั่งพื้นขัดสมาธิ ผมจะสนุกกว่านี้
ก้าวย่างที่เราก้าวไปนั้น เราจะสำรวจเพื่อที่เราจะไม่พลาดไม่ดึงเอาอคติมาใช้อีก เพราะว่าปราศจากความเข้าใจตะวันตก เราจะรู้จักตะวันออกถ่องแท้ไม่ได้และในทางกลับกัน หากเราไม่เข้าใจตะวันออก เราจะรู้จักตะวันตกได้ไม่พอเพียง
ต่อสิ่งที่เรียกว่าธรรมชาติของคนเอเชียแล้ว เป็นสิ่งค่อนข้างลึกลับต้องสำรวมทีเดียว ดังนั้นจึงมีการบูชา เราเรียกแม่น้ำว่าแม่ เราเรียกแผ่นดินว่าแม่ธรณี คนทางเอเชียรู้สึกเคารพนบนอบต่อจักรวาลที่ตัวเองอาศัยอยู่
ในขณะที่ยุโรปในยุคปุณณภพนั้น มนุษย์ผงาดขึ้นมาด้วย Ego คำประกาศยุคสมัย Renaissance อาจสรุปได้ แทนได้ด้วยถ้อยคำของเดการ์ต ที่พูดว่า Cogito. Ergo Sum แปลเป็นภาษาไทยว่า เพราะฉันคิด ฉันจึงเป็นอยู่ เขาเชื่อในอัตตามาก จึงพูดโวหารนี้ออกมา เขาเชื่อมั่นว่าตัวตนนี่มีเพราะว่าความคิดนี่แหละ
ทางยุโรปจึงเติบโตขึ้นมากทางความคิด เหตุผล ตรรกวิทยา ถ้าไปดูโน้ตดนตรีของบีโธเฟนจะพบว่านั่นไม่ใช่อะไรอื่นแต่เป็นคณิตศาสตร์แห่งศิลปะ สองนาทีเสียงนั้น หนึ่งนาทีเสียงนั้นคือเขาเต็มไปด้วยหลักของคณิตศาสตร์
ชีวิตส่วนตัวของศิลปินทางดนตรีผู้นี้น่าสงสารมาก เขาจ้างคนแคระคนหนึ่งไว้ระบายอารมณ์ เมื่อโกรธใครมาก็เตะถีบคนนั้น
ในขณะศิลปินทางตะวันออกมีวิถีชีวิตเยี่ยงนักพรต และก็ทางตะวันออกนั้น วิถีชีวิตที่เนิบช้าผาสุกมาหลายศตวรรษ ใครที่มีอายุเกิน ๔๐ จะนึกถึงสิ่งที่ผมพูดได้ ชีวิตไทย ๆ ในชนบทนั้นเต็มไปด้วยเสน่ห์ ความมืดยังไม่ถูกเบียดบัง
ห้องนี้สิ่งที่เราเห็นเรียกว่าแสงวิทยาศาสตร์ใช่ไหมครับ ช่องว่างถูกล็อคหมดเพื่อที่จะกุมบรรยากาศไว้ เราไม่สามารถดูท้องฟ้า เมฆ หรือแม้แต่นกที่อยู่ในพุ่มไม้
อันเนื่องกับทางไท (พุทธิปัญญาสู่งานศิลป์ มรดกของแผ่นดินไทย ที่คนไทยทุกคนควรรู้)
บรรยายพิเศษแก่นักศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร คณะมัณฑนศิลป์ พ.ศ. ๒๕๓๒
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
