ลั่นทม - ลีลาวดี & อาณานิคม
➡️ ลั่นทม - จำปาลาว ⬅️ 🌸 เห็นรถคันโตข้างหน้า ขนต้นลั่นทมขนาดใหญ่ ประจวบกับเพลง “มีดอกไม้มาฝาก” ของคุณนัดดา วิยกาญจน์ ลอยเข้าหูมาพอดี แค่นี้ก็ทำให้ อยากจะเขียน เรื่องของต้นไม้ ที่มีหลายคนชื่นชอบ อย่างลั่นทมนี้ ไว้ซักตอน
▪️ถนนเส้นเล็ก แต่คือสายหลัก ของเมืองที่มีชื่อ "ดอกจำปา" จำปาศักดิ์ เมืองที่มี "จำปาลาว"▪️
🌸 Frangipani หรือใน version ไทยเราว่า "ลั่นทม” หรือใน version ลาวว่า “จำปาลาว” นี้ต้นทาง มาจากแถบแคริเบียน แถวอเมริกากลางโน่น 🔸ชื่อ Frangipani แปลว่า “ดอกไม้ที่มีกลิ่นหอม” ส่วนภาษาอังกฤษ และชื่อทางวิทยาศาสตร์ ว่า “Plumeria” มันถูกตั้งขึ้น เพื่อเป็นเกียรติ ให้กับ Charles Plumier นักสำรวจชาวฝรั่งเศส ผู้นำพันธุ์ไม้นี้ กลับไปยังฝรั่งเศส ใน ศตวรรษที่ 17
▪️ชื่อดอกจำปา ที่ถูกนำมาตั้ง เป็นชื่อเป็นสถานที่พัก - มาเยือนหลวงพระบาง “วิลล่าจำปา” แห่งนี้ ผมแนะนำ▪️
🌸 Frangipani ถูกนำไปยุโรป ก่อนที่เรือใบ ทั้งการค้าและการรบ จะนำพามันไป ยังทุกแห่งหน ที่พ่อค้าและนักรบฝรั่งเศส เดินทางไป 🔸และด้วยกิ่งก้าน ทรวดทรงที่แตกแขนง ดูอ่อนช้อย บวกกับดอก ที่ส่งกลิ่นหอมเป็นเอกลักษณ์ Frangipani จึงถูกนำไปปลูก ไว้ตามสถานีการค้า สถานกงสุล หรือในหมู่บ้าน ที่ชาวฝรั่งเศสไปอาศัยอยู่ ซึ่งรวมถึงในประเทศ อาณานิคมของตน
▪️ต้นปีในฤดูหนาว บันไดขึ้นสู่ยอดภูสี เมืองหลวงพระบาง ... จำปาลาว จะออกดอกสวยงาม & ส่งกลิ่นหอม กระจายไปทั่วทั้งเมือง▪️
🌸 คนไทยเรา น่าจะรู้จักกลิ่นหอมของลั่นทม Frangipani ก็ในรุ่นราวคราวเดียว กับที่พริก หรือ Chili ถูกนำเข้ามากรุงศรีฯ ใน ศ.17 🔸เพราะถ้าลั่นทม Frangipani เป็น alien species พวกสายพันธุ์ต่างถิ่น พริกนี่ก็ใช่ กุหลาบหรือกุล๊อบ จากเปอร์เซียนี้ก็ใช่ ลำใยหวานๆ แม้แต่ดอก tulip สวยๆของพวกดัชท์ฯ นี่ก็ใช่ เพราะต้นทางดั้งเดิมของทิวลิป มันมาจากทางเหนือของจีน ก่อนจะกระจายไปยุโรป ในยุคของ Ottoman
▪️บันไดพญานาค @ พระธาตุดอยสุเทพ▪️
🌸 แต่สำหรับพริก ออกจะพิลึกสำหรับคนไทยเรากว่ากุหลาบ หรือกว่า Tulip ซักหน่อย เพราะพริกที่คนไทยเรา ใช้ปรุงอาหารกินกัน มาแต่โบราณนั้น มันเป็นพริกแบบเม็ดกลมๆ ที่ห้อยเขียวๆอยู่เป็นพวง ที่วันนั้น เราเรียกมันว่าพริก และเรียกมันว่า พริกไทยในวันนี้
▪️อุทยานประวัติศาสตร์พระนครคีรี▪️
🌸 ส่วนพริก หรือ Chili อย่างหลังนี่ฃ้ จะชี้ฟ้า, ขี้หนู หรือหยวก จะชนิดยาวหรือสั้น จะเขียวหรือแดง โบราณเราเรียกทุกพริก เหล่านี้ว่า “พริกฝรั่ง” ก่อนจะเรียกทุกพริกฝรั่ง ว่าพริกกันเฉยๆ ตามอุปนิสัยการกินเผ็ด ของเราพัฒนาขึ้น และไปเรียกไอ้พริกเฉยๆ ที่เรากินกันมาก่อนว่า "พริกไทย" ให้งงงวย (พริกไทยก็ alien species เช่นกัน)
▪️การละเล่น - แสดงร้องเห่เรือ งานฉลองวัดประยุรวงศาวาส ▪️
🌸 วนกลับมาเข้าเรื่อง Frangipani กันอีกหน ก็คงพอจะเห็น ถึงที่ไปที่มา ของลั่นทมกันแล้ว ส่วนในบ้านเรา มีลั่นทมปลูกกันทั่วจนหอมฟุ้งดูตื่นตาแบบนี้ แต่เดิมก็เป็นเรื่อง ของพระราชนิยมล้วนๆ คือเป็นของสวย ของนอก ของไฮโซ ที่นิยมนำมาปลูก ไว้ตามตำหนัก ไว้ตามวัง ก่อนขยับขยาย ไปปลูกไว้ถวายวัดวาอาราม เพื่อความร่มรื่นสวยงาม และเป็นมงคล กับกัยผู้ที่นำมาปลูก
▪️ลั่นทม @ พระปฐมเจดีย์▪️
🌸 ส่วนชื่อ “ลั่นทม” ที่มากับความระทม-อมทุกข์ มองอีท่าไหน ก็ไม่เห็นว่า มันจะเกี่ยวพันกันได้ บวกกับชื่อลั่นทม ก็ไม่มีหลักฐาน ที่ไปที่มาชัดนัก คือตั้งตามเสียงของการลั่นกลอง หรือไทยเรานำพามาปลูก จากนครธมเมืองเขมร อาณานิคมสำคัญของฝรั่งเศส
▪️ลั่นทม @ พระพุทธบาทสระบุรี▪️
🌸 ส่วนชื่อลีลาวดีอันนี้ เป็นชื่อยุคหลัง ที่จะพอคลำหางดูออก คือเปลี่ยนมาเป็นชื่อนี้กัน ได้ไม่นานนัก เป็นยุคสมัย ที่การค้าต้นไม้คึกคัก เป็นยุคขายดิบขายดี กันที่สวนจตุรจักร หลังๆนี่เอง
▪️เกาะสีชัง คืออีกหนึ่งสถานที่ ที่ปกคลุมและหอมฟุ้ง ด้วยดอก & กลิ่นของลั่นทม▪️
🌺 ลั่นทม ถูกตั้งชื่อให้ใหม่ เป็น “ลีลาวดี" ก็เพื่อให้พ้นจากชื่อเก่า ที่ผูกไว้กับความระทมตามที่เชื่อ จนของดี ของไฮโซจากยุคหนึ่ง กลายมาเป็นต้นไม้ต้องห้าม มองเป็นของแสลง เสียโอกาสทางการค้า ไม่นิยมมาปลูกไว้ในบ้านไปเสียได้ และบ้างถึงกับอ้างว่า ลีลาวดีชื่อนี้ “สมเด็จพระเทพฯ” ท่านทรงพระราชทานชื่อให้ แต่ก็เคยมีเอกสาร ยืนยันชัดเจนว่า “ไม่จริง” อันนี้มายืนยัน ให้ชัดๆอีกหน
▪️ซุ้มดอกลั่นทม มองจากระเบียงคุ้มอดีตเจ้าผู้ครองนครน่าน @ จ.น่าน▪️
🌸 เดี๋ยวนี้จะลั่นทม หรือลีลาวดี สามารถพบเห็น ปลูกกันอยู่เกือบทุกบ้าน ราคาหนักเบามีตั้งแต่หลักร้อยผ่านพัน รุ่งๆเคยกระโดดไปถึงหมื่น ไกลถึงแสนก็มี
▪️นักท่องเที่ยวชาวฝรั่งเศส ต้นทางของ Frangipani ขณะเที่ยวชม หนึ่งในดินแดนที่ Frangipani มาออกดอก ผลิใบไว้อย่างสวยงาม @ หลวงพระบาง▪️
▪️ลั่นทม @ ปราสาทวัดพู จำปาศักดิ์ ลาว▪️
🌸 จบเรื่อง Frangipani ลั่นทม ลีลาวดี แล้วแต่ใครจะถนัดเรียก แปะ link ไว้ด้วยเพลง “ดวงจำปา” ของคาราวาน ที่ดัดแปลงขับร้อง จากต้นฉบับ "จำปาเมืองลาว” ของท่านอุดตะมะ จุนละมะนี ที่แต่งขึ้น เพื่อรวมพลังกาย & พลังใจ พี่น้องชาวลาว คราวเรียกร้องเอกราช จากฝรั่งเศส เมื่อกว่า 50 ปีที่ก่อน
▪️ลั่นทมยิ่งสดสวย เมื่อถูกประดับไว้ ณ สถานที่ พร้อมกับเวลาที่เหมาะสม▪️
▪️ภาพ ชาวยุโรปในสยาม กับรถ FIAT 509 และบ้านอันร่มรื่น ระหว่างปี พ.ศ. 2468 - 2472 : ด้านหลัง เห็นภาพต้นลั่นทม ปลูกประดับอยู่บริเวณหน้าบ้าน▪️
▪️รถบันทุก ที่มาของ Frangipan เรื่องนี้▪️
▪️จำปาลาว @ ประตูชัย นครเวียงจันทร์▪️
ภาพถ่ายต่างกรรมต่างวาระ
📸 All Photos ▪️ by Tui Kajondej
⭕ รวมเรื่องร้อยเรื่องราว
🌸 เขียนทุกเรื่องด้วยความสนุก เพื่อความสุขของผู้เขียนเอง และไว้สะสมเรื่องเขียนไว้จดจำ ในมุมสนุกตรงนี้ 🌸
🎶 ดวงจำปา : คาราวาน https://youtu.be/FAYUCmmRWyk
- 3
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
