อักขระที่เลือนหาย
Blockdit Originals ซีรีส์บทความพิเศษ
ภาษาคือสายลม ภาษาคือสายน้ำ มันเคลื่อนไหลเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ตลอดทางยาวนานหลายร้อยปีของวิวัฒนาการภาษาไทย มันเปลี่ยนไปมากพอสมควร หลายคำหายไปจากคลังคำปัจจุบันแล้ว
ลองอ่านข้อความต่อไปนี้ ดูว่าเข้าใจแค่ไหน
เขาเดินทางมาจากต่างประเทศ พ่อ แม่ และป้าไปรับที่สนามบิน เขาส้วมกอดพ่อแม่
เขาบอกป้าว่า “อุแม่เจ้าโว้ย ทำไมป้าแต่งตัวเปิ่นมาก เหมือนยายเพิ้ง พยายามทำท่าทางก๋ากั่น”
ป้ารู้สึกฉิว ร้องว่า “อกอีแป้นแตก”
แม่ว่า “ทำไมลูกพูดอย่างนี้?”
เขาเดินไปที่รถยนต์ บอกพ่อว่า “ทำไมพ่อยังขับรถบุโรทั่งคันนี้ เชยมาก”
พ่อบอกว่า “อุวะ พ่อส่งเสียลูกไปเรียนนอก กลับมาเป็นพวกโก๋ ปากไม่ดี นิสัยเส็งเคร็งแบบนี้ไม่เหมาะ ลางทีไม่ควรกลับมาเลย พับผ่า!”
ใครที่อ่านรู้เรื่องหรือรู้คำศัพท์ทั้งหมดนี้ น่าจะมีวัยเกิน 50 ขึ้นไป
ลองมาสำรวจคำเก่าแก่เหล่านี้ดู
เริ่มที่ ‘ส้วมกอด’
เราย่อมรู้ดีว่าส้วมเป็นสถานที่ที่สร้างไว้สำหรับถ่าย มักทำเป็นห้อง แต่หากเรานั่งยานเวลาย้อนไปในอดีต จะไม่พบห้องสุขาใดเรียกว่า ส้วมกอด
เพราะเวลานั้นส้วมกอดเป็นคำกริยา แปลว่าการโอบแขนทั้ง สองข้างรัดเข้าไว้ในวงแขน
ใช่ มันก็คือ ‘สวมกอด’
เขาส้วมกอดพ่อแม่ = เขาสวมกอดพ่อแม่
ในสมัยก่อน ส กับ ซ ก็มักใช้แทนกัน
‘ส้อน’ = ซ่อน
‘อุแม่เจ้าโว้ย’ เป็นคำอุทาน เป็นเชิงแปลกใจ
‘อุบ๊ะ’ = คำที่เปล่งออกมาแสดงความไม่พอใจ บางทีก็เรียก บ๊ะ ระวังอย่าสับสนกับ ‘อุบะ’ ที่แปลว่าดอกไม้ที่ร้อยเป็นสายเข้าพวง
คำใกล้ ๆ กัน ก็คือ ‘อุวะ’ = คำที่เปล่งออกมาแสดงอารมณ์ผิดคาดหรือผิดหวัง
‘อุเหม่’ = คำที่เปล่งออกมาแสดงความโกรธ บางทีเรียกสั้น ๆ ว่า เหม่ หรือ เหม่ ๆ
‘ชิชะ’ = คำที่เปล่งตอนโกรธหรือไม่ชอบใจ
เราย่อมรู้จักคำว่า ‘ฉิว’ ในความหมายว่าไปเรื่อย ๆ ไม่ขาดสาย เช่น ลมพัดฉิว รถแล่นฉิว
แต่คำนี้ยังมีอีกความหมายหนึ่ง แปลว่ารู้สึกไม่พอใจ โกรธวูบ
ส่วน ‘อกอีแป้นแตก’ หรือ ‘อกอีปุกแตก’ เป็นคำพูดที่เปล่งออกมาเมื่อตกใจ ส่วนมากผู้หญิงใช้
‘พับผ่า’ เป็นคำสบถแบบเก่า เช่น “พับผ่า! ทำไมหล่อนจึงไปกับคนที่ผมเกลียด”
‘เปิ่น’ = การแสดงกิริยาอาการที่แปลกจากจารีตนิยม หรือไม่ทันสมัย
แต่งตัวเปิ่น = แต่งตัวไม่ทันสมัย
ทำท่าเปิ่น = ทำท่าแปลก (ในเชิงล้าสมัย)
มีอีกคำหนึ่งที่หมายถึงไม่ทันสมัย คือ ‘เชย’ เชื่อว่าคำนี้มีที่มาจากตัวละคร ‘ลุงเชย’ ในนิยายชุดสามเกลอ ของ ป. อินทรปาลิต ที่โด่งดังมาก ตีพิมพ์อย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2482-2511 กว่าพันตอน
ลุงเชย ชื่อเต็มคือ เชย พัชราภรณ์ เป็นลุงของ พล พัชราภรณ์ บุตรชายของพระยาประสิทธิ์นิติศาสตร์ (ประสิทธิ์ พัชราภรณ์) ลุงเชยเป็นพ่อค้าฟืนที่อำเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค์ ฐานะดีแต่ขี้เหนียวอย่างที่สุด
เมื่อมีลุงเชย ก็ต้องมียายเพิ้ง
คำว่า ‘เพิ้ง’ หมายถึงผู้หญิงที่ไม่ทันสมัย เชย ๆ มักใช้ว่า ยายเพิ้ง เช่น แต่งตัวเป็นยายเพิ้งไปได้
คำนี้น่าจะไม่ใช้กันเแล้ว ไม่พบในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน
‘ก๋ากั่น’ = อวดกล้า มักใช้กับผู้หญิง
ถ้าใช้ ก๋า เฉย ๆ ก็แปลว่าอาการที่ทำท่าว่าเก่ง เช่น ยืนก๋า เต้นก๋า
‘เส็งเคร็ง’ = เลว ไม่ดี ไม่มีค่า เช่น สมบัติของเขาไม่มีใครอยากได้ มีแต่ของเส็งเคร็ง
ป่านี้ไม่เหลือไม้ดี มีแต่ไม้เส็งเคร็ง
‘บุโรทั่ง’ = เก่า ทรุดโทรม เช่น มันเป็นรถบุโรทั่ง แปลว่ามันเป็นรถเก่าโทรม
ส่วน ‘ลางที’ ใช้ทีไรก็มีคนสงสัยว่าพิมพ์ผิดหรือเปล่า
‘ลาง’ ในภาษาไทยเก่าก็คือ ‘บาง’ นั่นเอง
ลางทีก็คือบางที ตัวอย่างที่ยังใช้อยู่จนวันนี้คือสำนวน ลางเนื้อชอบลางยา
ตอนนี้เราไม่ใช้ ‘ลาง’ ในความหมาย ‘บาง’ กันแล้ว
‘โก๋’ กร่อนมาจาก ‘จิ๊กโก๋’ มาจากคำว่า gigolo หมายถึงชายหนุ่มที่รับจ้างเต้นรำกับหญิงสูงวัย
เมื่อกร่อนมาเป็นโก๋ ก็หมายถึงหนุ่มวัยรุ่นแต่งตัวเฉี่ยว ล้ำสมัย หากนึกภาพไม่ออก ก็ให้นึกถึงนักร้อง เอลวิส เพรสลีย์ หรือตัวละครในหนังเรื่อง 2499 อันธพาลครองเมือง
ยุคนั้นคนหนุ่มนิยมทาน้ำมันใส่ผมหนาจนลมพัด เส้นผมไม่กระดิก ชอบชุมนุมเป็นกลุ่ม ที่ขึ้นชื่อคือโก๋หลังวัง
สมัยผมเป็นเด็ก มีโก๋หรือจิ๊กโก๋มากมาย ความหมายไม่ค่อยเป็นเชิงบวกเท่าไร
คำว่า โก๋ ในสมัยรัชกาลที่ 5 เป็นคำวิเศษณ์ แปลว่าหลง ๆ ลืม ๆ อย่างคนแก่ ดังนั้นคนแก่สมัยนั้นก็เป็นโก๋เหมือนกัน
ตอนนี้เราใช้โก๋เป็นชื่อขนมอย่างเดียว คือแป้งข้าวเหนียวผสมน้ำตาลที่อัดใส่พิมพ์รูปต่าง ๆ
เอาละ ลองอ่านท่อนต่อไป :
พ่อจัดงานเลี้ยงต้อนรับลูกชาย มีเพื่อนนักธุรกิจของพ่อหลายคนมาร่วมงาน แต่ละคนพูดจ๋อย
พ่อว่า “ลูกชายผมเพิ่งเรียนจบเอนชะเนียมาจากอีหรอบ ได้ดิปโลมาสองใบ”
เพื่อนพ่อกล่าวว่า “จบจากอีหรอบหรือ? ไม่เลวเลย จะมาทำงานอะไร? อยากรับราชการไหม?”
ลูกชายตอบว่า “ผมไม่คิดรับราชการครับ จะทำธุรกิจ”
“ธุรกิจใด?”
“จะเป็นเอเชนต์ นำโทรภาพนำเบอร์ 1 มาขาย”
“ดีอย่างไร?”
“ยี่ห้อที่ผมจะนำมาขายนี้ทนชะมัดยาด นอกจากนี้จะนำกล้องจุลทรรศน์มาจำหน่าย”
“ใช้ประโยชน์อะไร?”
“สามารถดูบักเตรีได้”
‘โทรภาพ’ ก็คือโทรทัศน์
‘จ๋อย’ เป็นคำที่มีหลายความหมาย ถ้าใช้เป็นคำขยาย เช่น เหลืองจ๋อย หวานจ๋อย หมายถึงเหลืองมากหรือหวานมาก
ยังมีความหมายว่าคล่อง เช่น พูดจ๋อย = พูดคล่อง ในความหมายนี้สามารถใช้ จ้อย ได้ด้วย คือพูดจ้อย
แต่ที่เราคุ้นกันมักเป็นความหมายของหงอยเหงา เช่น หน้าจ๋อย
ชะมัด เป็นคำเก่าที่ยังใช้กันอยู่ แปลว่า มาก ยิ่ง เช่น เก่งชะมัด บางทีก็ใช้ว่า ชะมัดยาด
ทนชะมัดยาด = ทนมาก
ในสมัยที่ไทยเริ่มติดต่อกับต่างชาติ ฝรั่งนำสินค้า อุปกรณ์ต่าง ๆ ที่เราไม่เคยเห็น ดังนั้นหลายอย่างก็ต้องเรียกด้วยคำทับศัพท์ บ่อยครั้งทับศัพท์แบบเพี้ยนไปบ้าง
‘ดิปโลมา’ ไม่ใช่ชื่อโลมา แต่เป็นคำทับศัพท์ภาษาอังกฤษ diploma แปลว่า ประกาศนียบัตร ใบอนุญาต
นักเรียนสมัย 40-50 ปีก่อนคงคุ้นกับคำว่า ‘บักเตรี’ หรือ ‘บัคเตรี’ ทับศัพท์จากภาษาฝรั่งเศส bactérie ก็คือแบคทีเรีย
การทับศัพท์ภาษาต่างประเทศบางครั้งก็แปลก ๆ เช่น คำว่ายุโรป (Europe) คนไทยในอดีตทับศัพท์ว่า ‘อีหรอบ’
นอกจากชื่อทวีปแล้ว อีหรอบยังมีความหมายว่า ‘ฝรั่ง’ เช่น ‘ดินอีหรอบ’ แปลว่าดินปืนของฝรั่ง
‘เข้าอีหรอบ’ = ทำตามแบบฝรั่ง
มาถึงยุคปัจจุบัน เราไม่ใช้คำนี้ในความหมายของยุโรป แต่ใช้เป็นความหมายของทำนองหรือแบบ เช่น ‘อีหรอบเดียวกัน’ = ทำนองเดียวกัน
นอกจากนี้ก็มีคำทับศัพท์อื่น ๆ เช่น
‘เอเชนต์’ (agent) = ตัวแทน
‘เอนชะเนีย’ (engineer) = วิศวกร
‘นำเบอร์’ (number) = หมายเลข ลำดับที่
การมองย้อนอดีตของการใช้ภาษาไทยในยุคก่อน ทำให้เราเข้าใจความเปลี่ยนแปลงของภาษา และวันหนึ่งในอนาคต ลูกหลานของเราอาจมองย้อนดูภาษาที่เราใช้กันในวันนี้ แล้วบอกว่า อ่านไม่รู้เรื่อง
[ติดตามข้อเขียนของ วินทร์ เลียววาริณ ได้ทุกวันที่เพจ https://bit.ly/3amiAvG และ blockdit.com]
- 34
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
