" ... ผู้ศึกษาพึงเข้าใจว่าพระนิพพานอยู่ที่สุดของโลก
ศีล สมาธิ ปัญญา เป็นทางไปพระนิพพาน
ถ้ารู้อย่างนี้ยังมีทางที่จะถึงพระนิพพานได้บ้าง
แม้เมื่อรู้แล้วอย่างนั้น
ก็จำต้องพากเพียรพยายามเต็มที่ จึงจะถึง
เหมือนคนตาดีว่ายข้ามน้ำ
ก็ต้องพยายามจนสุดกำลัง จึงจะข้ามพ้นได้
มีอุปไมยเหมือนกันฉันนั้น ... "
ตทนนฺตรํ ในลำดับนั้น
พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสเทศนาต่อไปอีกว่า
อานนฺท ดูกรอานนท์
นิพฺพานํ นครํ นาม อันชื่อว่าเมืองพระนิพพาน
ย่อมตั้งอยู่ในที่สุดแห่งโลก
โลกมีที่สุดเพียงใด พระนิพพานก็ตั้งอยู่ที่สุดนั้น
พระนิพพาน เป็นพระมหานครอันใหญ่
เป็นที่บรมสุขหาที่เปรียบมิได้
คำที่ว่าที่สุดแห่งโลกนั้น
จะถือเอาอากาศโลกหรือจักรวาลโลกเป็นประมาณนั้นมิได้
อากาศโลกและจักรวาลโลกนั้น
มีที่สุดเบื้องต่ำก็เพียงใต้แผ่นดิน
แผ่นดินนี้มีน้ำรอง
ลมนั้นหนาได้ ๙ แสน ๔ หมื่นโยชน์สำหรับรองน้ำไว้
ใต้ลมนั้นลงไปเป็นอากาศหาที่สุดมิได้
ที่สุดโลกเบื้องต่ำก็เพียงลมเท่านั้น
อันว่าที่สุดแห่งจักรวาลโลกเบื้องขวางนั้น
มีอนันตจักรวาลเป็นเขต
นอกอนันตจักรวาลออกไปก็เป็นอากาศว่าง ๆ อยู่
จึงว่าโดยขวางมีอนันตจักรวาลเป็นที่สุด
อันว่าที่สุดแห่งจักรวาลโลกเบื้องบนนั้น
มีอรูปพรหมเป็นเขต เพราะอรูปพรหม ๔ ชั้นนั้น
พระพุทธเจ้าตรัสว่า เป็นนิพพานพรหมหรือนิพพานโลก
นิพพานโลกนี้เป็นที่ไม่สิ้นสุด
ส่วนว่านิพพานของพระพุทธเจ้า
ซึ่งมีนามว่า โลกุตตรนิพพาน
ที่สุดที่แล้วต่ออรูปพรหม ๔ ชั้นขึ้นไป
ก็เป็นแต่อากาศว่าง ๆ อยู่
จึงว่าที่สุดเบื้องบน เพียงอรูปพรหมเท่านั้น
จะเข้าใจเอาเองว่าลมรองน้ำแลอนันตจักรวาล
และอรูปพรหมเป็นที่สุดของโลก
เมืองพระนิพพานคงตั้งอยู่ในที่สุดของโลกเหล่านั้นดังนี้
พระพุทธเจ้าห้ามเสียว่า อย่าพึงเข้าใจอย่างนั้นเลย
ที่ทั้งหลายเหล่านั้น
ใคร ๆ ก็ไม่สามารถจะไปถึงด้วยกำลังกาย
หรือด้วยกำลังพาหนะมียานช้างยานม้าได้
อย่าเข้าใจว่าเมืองนิพพานตั้งอยู่ในที่สุดของโลกเหล่านั้น
หรือตั้งอยู่ในที่แห่งนั้นแห่งนี้
อย่าเข้าใจว่าตั้งอยู่ในที่ใดที่หนึ่งเลย
แต่ว่าพระนิพพานนั้น
หากมีอยู่ในที่สุดของโลกเป็นของจริง ไม่ต้องสงสัย
ให้ท่านทั้งหลายศึกษาให้เห็นโลก รู้โลกเสียให้ชัดเจน
ก็จักเห็นพระนิพพาน
พระนิพพานก็หากตั้งอยู่ในที่สุดแห่งโลกนั้นเอง
ดูกรอานนท์ บุคคลทั้งหลายถึงที่สุดโลก
ออกจากโลกได้แล้ว จึงชื่อว่าถึงพระนิพพาน
แลรู้ตนว่าเป็นผู้พ้นทุกข์แล้ว
แลอยู่สุขสำราญบานใจทุกเมื่อ
หาความเร่าร้อน โศกเศร้าเสียใจมิได้
ถ้าผู้ใดยังไม่ถึงที่สุดโลก
ยังออกจากโลกไม่ได้ตราบใด
ก็ชื่อว่ายังไม่ถึงพระนิพพาน
จะต้องทนทุกข์ น้อยใหญ่ทั้งหลาย
เกิด ๆ ตาย ๆ กลับไปกลับมา
หาที่สุดมิได้ตราบนั้น
บุคคลทั้งหลายเป็นผู้ต้องการพระนิพพาน
แต่หารู้ไม่ว่าพระนิพพานนั้นเป็นอย่างไร อยู่ที่ไหน
ชั้นแต่ทาน ศีล สมาธิ ปัญญา
อันเป็นทางไปสู่พระนิพพาน ก็ไม่เข้าใจ
เมื่อไม่รู้ไม่เห็นไม่เข้าใจแล้ว
จักไปสู่พระนิพพานนั้นก็เป็นการลำบากยิ่งนักหนา
เปรียบเหมือนคน ๒ คน
ผู้หนึ่งตาบอด ผู้หนึ่งตาดี
จะว่ายข้ามน้ำมหานทีอันกว้างใหญ่
ในคนทั้ง ๒ นั้น ผู้ใดจักถึงฝั่งข้างโน้นก่อน
ผู้ตาดีก็ถึงก่อน
ส่วนคนผู้ตาบอดนั้น จะว่ายข้ามไปถึงฝั่งฟากโน้นได้
แสนยากแสนลำบาก
บางทีจะตายในท่ามกลางแม่น้ำ
เพราะไม่รู้ไม่เห็นว่าฝั่งอยู่ที่ไหน
ข้ออุปมานี้ฉันใด คนไม่รู้ ไม่แจ้งว่าพระนิพพานอยู่ที่ไหน
เป็นอย่างไร ชั้นแต่ทางจะไปก็ไม่เข้าใจ
เป็นแต่อยากได้อยากถึง อยากไปพระนิพพาน
เมื่อเป็นเช่นนี้ การได้การถึงของผู้นั้น
ก็ต้องเป็นของลำบากยากแค้นอยู่เป็นธรรมดา
บางทีก็ตายเสียเปล่า
จักไม่ได้เห็นเงื่อนเค้าของพระนิพพานเลย
ผู้ศึกษาพึงเข้าใจว่าพระนิพพานอยู่ที่สุดของโลก
ศีล สมาธิ ปัญญา เป็นทางไปพระนิพพาน
ถ้ารู้อย่างนี้ยังมีทางที่จะถึงพระนิพพานได้บ้าง
แม้เมื่อรู้แล้วอย่างนั้น
ก็จำต้องพากเพียรพยายามเต็มที่ จึงจะถึง
เหมือนคนตาดีว่ายข้ามน้ำ
ก็ต้องพยายามจนสุดกำลัง จึงจะข้ามพ้นได้
มีอุปไมยเหมือนกันฉันนั้น
ดูกรอานนท์
บุคคลทั้งหลายผู้ปรารถนาพระนิพพานควรศึกษาให้รู้แจ้ง
ครั้นรู้แจ้งแล้วจักถึงก็ตาม ไม่ถึงก็ตาม
ก็ไม่เป็นทุกข์แก่ใจ
ถ้าไม่รู้ แต่อยากได้ ย่อมเป็นทุกข์มากนัก
เปรียบเหมือนบุคคล อยากได้วัตถุสิ่งหนึ่ง
แต่หากไม่รู้จักวัตถุสิ่งนั้น
ถึงวัตถุสิ่งนั้น จะมีอยู่ที่จำเพาะหน้า
ก็ไม่อาจถือเอาได้เพราะไม่รู้ ถึงจะมีอยู่ ก็มีเปล่า ๆ
ส่วนตัวก็ไม่หายความอยากได้ จึงเป็นทุกข์ยิ่งนัก
ผู้ปรารถนาพระนิพพาน
แต่ไม่รู้จักพระนิพพาน ก็เป็นทุกข์เช่นนั้น
จะถือเสียว่าไม่รู้ก็ช่างเถอะ
เราปรารถนาเอาคงจะได้
คิดอย่างนี้ก็ผิดไป ใช้ไม่ได้
แม้แต่ผู้รู้แล้ว ตั้งหน้าบากบั่นขวนขวาย
จะให้ได้ให้ถึงก็เป็นการยากลำบากอย่างยิ่ง
บุคคลผู้ไม่รู้ไม่เห็นพระนิพพานและจักถึงพระนิพพาน
จะมีมาแต่ไหน
อย่าว่าแต่พระนิพพานเลย
แม้จะกระทำการสิ่งใดก็ดี
เป็นต้นว่าช่างเงิน ช่างทอง ช่างเหล็ก
ช่างไม้ ช่างวาดเขียน ช่างต่าง ๆ เป็นต้น
ต้องรู้ด้วยใจหรือเห็นด้วยตาเสียก่อน
จึงจะทำสิ่งนั้นให้สำเร็จได้
ผู้ปรารถนาพระนิพพาน
ก็ต้องศึกษาให้รู้จักพระนิพพานไว้ก่อนจึงจะได้
มาตั้งหน้าปรารถนาเอาโดยความไม่รู้นั้น
จะมีทางได้มาแต่ที่ไหน
ดูกรอานนท์
บุคคลทั้งหลายควรจะศึกษา
ให้รู้ให้แจ้งคลองของพระนิพพานไว้ให้ชัดเจน
แล้วไม่ควรประมาท แม้ปรารถนาจะไปก็ไป
แม้ไม่ปรารถนาจะไป ก็อย่าไป
ครั้นเห็นดีแล้ว จิตประสงค์แล้ว
ก็ให้ปฏิบัติในคลองแห่งพระนิพพาน
ด้วยจิตอันเลื่อมใสก็อาจจะสำเร็จ
ไม่สำเร็จก็จะเป็นอุปนิสัยปัจจัยต่อไป
ผู้ที่ไม่รู้แม้ปรารถนาจะไป
หรือไม่ไปอยู่ใกล้ที่นั้นบ่อย ๆ ก็ไม่อาจถึง
เพราะเข้าใจผิด คิดว่าอยู่ที่นั้นที่นี้
ก็เลยผิดไปตามจิตที่คิด
หลงไปหลงมา อยู่ในวัฏฏสงสาร
ไม่มีวันที่จะถึงพระนิพพานได้
อ้างอิง :
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
