"ไม่พรากออกจากกาม ไม่สามารถตรัสรู้ธรรมได้"
" ... พระผู้มีพระภาคเจ้าท่านอุปมาไว้ว่า
เปรียบเหมือนไม้แช่อยู่ในน้ำ
จะสามารถสีไฟให้ติดได้มั้ย
สมัยโบราณเขาใช้การสีกัน
จนเกิดประกายไฟได้
ไม้ที่ชุ่มแช่อยู่ในน้ำ จะสีไฟให้ติดได้ไหม ?
ทำไปตลอดชาติมันก็ไม่ติด
เพราะมันชุ่มด้วยน้ำนั่นเอง
แล้วถ้าเรายกไม้ที่แช่อยู่ในแม่น้ำ
เอามาพักอยู่ข้างนอก
แต่น้ำมันยังชุ่มไปด้วยน้ำอยู่
ยังเปียกชื้นอยู่ จะสีไฟติดไหม ก็ไม่ติดอยู่ดี
ต้องรอตากแดดจนกว่าไม้จะแห้ง มันถึงจะสีไฟติด
ฉันใด จิตที่ยังชุ่มด้วยกามคุณอารมณ์ต่าง ๆ
อารมณ์ของโลก
ไม่สามารถที่จะตรัสรู้ธรรมได้เลย
ไม่สามารถเข้าถึงธรรมที่พ้นโลกได้เลย
เปรียบเหมือนคนที่ชุ่มอยู่กับโลกภายนอก
ชุ่มอยู่ด้วยกิเลส
ไม่สามารถที่จะตรัสรู้ธรรมได้เลย
...
แล้วการเอาไม้ออกมาพักข้างนอก แต่มันยังชุ่มอยู่
ก็เหมือนนักบวชใหม่ ๆ
คือพรากออกจากเรื่องทางโลก เรื่องกามคุณอารมณ์
แต่ว่าจิตยังเคล้าอยู่ จิตยังหมกมุ่นอยู่
บวชใหม่ ๆ เราจะรู้เลยว่า
จิตมันหิวกระหายมาก จะดิ้น
เหมือนปลาที่เขาจับออกมาจากน้ำ
ด้วยความคุ้นเคย มันอยู่ในน้ำ
มันก็พยายามดิ้น ตะเกียกตะกาย เพื่อลงน้ำนั่นเอง
จิตที่ห่างออกจากกามคุณใหม่ ๆ
มันจะดิ้นมากเลย
มันจะคิดถึงเรื่องกามวิตก
เรื่องอารมณ์ทางโลกต่าง ๆ
ถ้าเราไม่มีสติกำลังพอ
ไม่เห็นโทษภัยพอ
ยอมใจ ยอมแพ้ มันก็จะไหลไปเหมือนเดิม
เหมือนปลาที่ตกลงไปในน้ำ
เพราะฉะนั้น แม้กระทั่งไม้ที่เอามาวางข้างนอกแล้ว
มันยังชุ่มน้ำอยู่
ก็ยังไม่สามารถตรัสรู้ธรรมได้
ต้องฝึกปฏิบัติ
จนกว่าจิตมันจะพรากออกจากกามคุณอารมณ์
ที่เรียกว่า สงัดจากกามและอกุศลธรรมนั่นเอง
จิตมีความสงบระงับ
เข้าถึงความสุขอันเกิดจากความวิเวิกได้
จึงจะสามารถเดินปัญญาญาน
แล้วตรัสรู้ธรรมได้นั่นเอง
นั่นคือวิถีที่จะหลุดพ้นจากวัฏสงสารทั้งปวง
เพราะฉะนั้นเราก็ใช้ช่วงเก็บตัวปฏิบัติ
พรากกายออกจากเรื่องทางโลก
เรื่องกามคุณอารมณ์ต่าง ๆ
แล้วก็ให้เวลากับตัวเองในการฝึกปฏิบัติ
เพื่อให้จิตเราสงัดจากกามคุณอารมณ์
จากเรื่องราวทางโลก
ช่วงที่เราฝึกปฏิบัติใหม่ ๆ
เราจะพบว่าอารมณ์เก่า ๆ
จะพุ่งพล่านขึ้นมามาก
เพราะว่าเมื่อเราฝึก ๆ ไป
มันจะค่อย ๆ เกิดกระบวนการชำระล้างออกมา
สิ่งที่คั่งค้างอยู่ภายในจิตในใจ
เริ่มจากอารมณ์หยาบ ๆ ก่อน
จะค่อย ๆ ถูกชำระออกมา
เปรียบเหมือนเรามีบ้านอยู่
แล้วเราไม่เคยทำความสะอาด
ฝุ่น หยากไย่เต็มเลย
อยู่ ๆ เราไปปัดกวาดเช็ดถู
ฝุ่นมันก็ต้องฟุ้งออกมาเป็นธรรมดา
จิตใจเราก็เช่นกัน
ในแต่ละวันที่เรารับเรื่องราวทางโลก
รับอารมณ์ต่าง ๆ
การที่เราสัมผัสโลก
อาหารรสอร่อย รูป รส กลิ่น เสียง
การดูหนัง ฟังเพลงต่าง ๆ
ความรู้สึกที่สัมผัส
มันแวบเดียว แล้วก็จบ
แต่มันไม่ได้จบแค่ตรงนั้นหรอก
มันจะเกิดความพอใจ เกิดความติดใจ
ฝังเข้าไปในใจของเรา
ไปปนเปื้อน ไปฝังลึกภายในใจของเรา
หรือว่าเราเจอเรื่องราวที่สะเทือนใจ ไม่พอใจ
ความรู้สึกนั้นมันเกิดขึ้นแล้วมันหายไป
แต่ว่าจะเกิดสิ่งที่ฝังเข้าไปในใจ
เป็นอนุสัยของเรา
ถ้านานมาก ๆ นับภพนับชาติ
มันก็จะเป็นอาสวะที่หมักดองอยู่ข้างในนั่นเอง
เปรียบเหมือนผ้าขาว
ที่ตกลงไปในบ่อน้ำคลำที่สกปรก
ถูกสิ่งปนเปื้อนต่าง ๆ มาก
การที่จะมาซักฟอกให้ขาวรอบ
เหนื่อยกันทีเดียว ไม่ใช่ง่ายเลยทีเดียว
เพราะฉะนั้น การฝึกปฏิบัติในวิถีของพระพุทธศาสนา
จึงมีการฝึกฝนโดยลำดับนั่นเอง
…
เริ่มจากสำรวมในศีล สำรวมอินทรีย์
ตัดเรื่องทางโลกออกไป
สำรวมตนอยู่ภายใน
แล้วก็ระวังรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส
อารมณ์ที่เป็นน่าใคร่น่าปรารถนา
ที่มันทำให้ดึงดูดใจเรา
ให้ไหลไปกับเรื่องของโลกนั่นเอง
ตั้งสติไว้ภายใน
เป็นผู้มีความสำรวมอินทรีย์
เป็นผู้รู้ประมาณในการบริโภค
การบริโภคก็มีผลต่อการปฏิบัติมากทีเดียว
ชีวิตคฤหัสถ์ฆราวาสก็ทานตามใจปาก
ทานมาก สังเกตมันจะง่วง มึน ซึม
แต่ถ้าเราทานน้อย พอประมาณ
ที่เรียกว่ารู้ประมาณในการบริโภค
ก็คือทานเพียงเพื่อยังอัตภาพให้เป็นไป
กายเบา ใจก็เบา
จะเกื้อต่อการบำเพ็ญสมณธรรมนั่นเอง
เพราะฉะนั้นช่วงเข้ากรรมฐาน
เรารักษาศีล ๘ ทานไม่เกินเที่ยง
แล้วเราก็งดเสีย ล้างปาก
ปล่อยให้มีช่วงเวลาที่ท้องว่างบ้าง
ใหม่ ๆ มันก็หิว 2 3 วัน แรก
แต่พอร่างกายเราปรับตัวได้ มันอยู่ได้
แล้วเราจะพบว่า ช่วงที่ว่างจากอาหาร
กายเบา จิตจะเบา
แล้วจิตจะประณีตได้มาก
เวลาภาวนา สังเกต
ภาวนาช่วงท้องว่าง จะภาวนาได้ดีมากเลย
ยิ่งช่วงที่เรางดอาหารแล้ว ท้องว่างแล้ว
ช่วงเย็น กายเบาภาวนาดี
แม้กระทั่งหลับไปก็ภาวนาดี
ตื่นมาเช้ามืด กายมันว่างจากอาหารนาน ๆ
ยิ่งภาวนาดีเลย
ใจจะนิ่งสงบ เข้าถึงสภาวะที่ลึกซึ้งได้ง่าย
เพราะฉะนั้น การรู้ประมาณในการบริโภค
ก็เป็นตัวช่วยชั้นดีเช่นกัน
แล้วก็ทำให้เราไม่เสียเวลาไปกับเรื่องอาหาร
มากเกินไป
การประกอบความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่
ช่วงเวลาที่เราเก็บตัวปฏิบัติ
แทนที่เราจะหมดเวลาไปกับกิจการงานทางโลก
เราก็ให้เวลากับการปฏิบัติธรรมนั่นเอง
เรียกว่า การเดินจงกลม นั่งสมาธิ ตลอดวัน
ให้หมดเวลาไปกับการปฏิบัติ
ซึ่งใหม่ ๆ คฤหัสถ์ฆราวาส
ก็อาจจะทำต่อเนื่องทั้งวันไม่ได้
เราก็เปลี่ยนอิริยาบถได้
นั่งมันเมื่อย เราก็ยืน
ยืนมันเมื่อย เราก็เดิน
เดินมันเมื่อย เราก็ไปเดินเล่นบ้าง
สัมผัสบรรยากาศธรรมชาติบ้าง
นั่งเล่น นั่งบนเก้าอี้บ้าง
ก็กาย อิริยาบถเราก็ปรับให้สบาย
เราเพียรด้วยใจ เจริญสติต่อเนื่องตลอดวัน
ตั้งแต่ตื่นนอน จนกระทั่งหลับไป
หลับก็หลับไปกับความรู้สึกตัว
ตื่นขึ้นมาก็ทำความรู้สึกตัวขึ้นมา
ที่เรียกว่าประกอบความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่
วิธีการมันก็จะมีการขัดเกลาโดยลำดับลำดา
เมื่อเราเป็นผู้มีความสำรวมในศีล
เป็นผู้สำรวมอินทรีย์
เป็นผู้รู้ประมาณในการบริโภค
เป็นผู้ประกอบความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่
ก็เป็นผู้ที่มีสติ สัมปชัญญะ
เจริญสติปัฏฐานอยู่เนือง ๆ
ยิ่งถ้าเราสามารถเสพที่อันสงบสงัดได้ยิ่งดี
สำหรับบรรพชิตก็จะได้อีกข้อ
ก็คือการเสพเสนาสนะอันสงบสงัด
กายวิเวก
พอกายวิเวก จิตก็วิเวกได้ง่าย
เมื่อจิตวิเวก ก็สามารถเข้าถึงอุปธิวิเวก
คือสงัดจากกิเลสได้นั่นเอง
การปฏิบัติมันถึงเป็นลำดับลำดาอย่างนี้
การปฏิบัติมันถึงตั้งหลักตั้งราได้
ฝึกจนพัฒนาสติเป็นลำดับลำดาได้นั่นเอง
แต่เป็นธรรมดา
คฤหัสถ์ฆราวาสก็เอาตามสมควร
เพราะแต่ละคนก็มีองค์ประกอบ
มีความพร้อมไม่เท่ากัน
ก็ค่อย ๆ เพียรฝึกปฏิบัติ
ก็ให้รู้ว่าช่วงของการปฏิบัติช่วงแรก
ก็จะเป็นการขัดชำระอารมณ์ต่าง ๆ ที่คั่งค้าง
บางทีก็จะเกิดความฟุ้งขึ้นมา
บางทีมันก็ฝันสะเปะสะปะ
บางทีก็เกิดการสบัดร้อนสบัดเย็น
เกิดการปรับธาตุปรับขันธ์ต่าง ๆ
บางทีก็หาวฟอด ๆ ๆ ๆ บางทีก็ง่วง สัปหงก
ตอนไม่ปฏิบัติก็ไม่ง่วง พอปฏิบัติปั๊บ ง่วงเลย
ช่วงแรกเป็นช่วงของการปรับสมดุลปรับขันธ์
แล้วก็เป็นช่วงของการขับสิ่งที่คั่งค้างต่าง ๆ
ร่างกายเรายังต้องชำระล้างกันทุกวันเลยใช่ไหม
วันนึงก็อาบน้ำเช้า อาบน้ำค่ำ
ถ้าเราไม่อาบน้ำ เป็นไงร่างกาย
จิตใจเราล่ะ ชำระกันบ้างหรือเปล่า
ในแต่ละวันที่มีสิ่งที่เข้าไปคั่งค้างอยู่ข้างใน
การปฏิบัติธรรมนี่แหละ
จะเป็นการชำระล้างสิ่งที่คั่งค้างต่าง ๆ
จนสามารถคืนสู่ความบริสุทธิ์ของธรรมชาติได้
ก็ค่อย ๆ เรียนรู้ ฝึกหัดปฏิบัติไป ... "
.
ธรรมบรรยาย
โดย พระมหาวรพรต กิตฺติวโร
Photo by : Unsplash
- 2
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
