[Bnomics] มุกตลก ที่ไม่ตลก สำหรับทุกคน หลังจากเหตุการณ์บนเวทีออสการ์อันลือลั่นไปทั่วโลก ก็เกิดการถกเถียงกันไปอย่างกว้างขวางในหลายประเด็น หนึ่งในนั้น คือ “มุกตลกที่เล่นกัน มันอาจจะไม่ตลกสำหรับทุกคนก็ได้”…

สำรวจ
ลงทุน
คำถาม

มีบัญชีอยู่แล้ว?หรือ

•

4 เม.ย. 2022 เวลา 01:08 • ความคิดเห็น

มุกตลก ที่ไม่ตลก สำหรับทุกคน

หลังจากเหตุการณ์บนเวทีออสการ์อันลือลั่นไปทั่วโลก ก็เกิดการถกเถียงกันไปอย่างกว้างขวางในหลายประเด็น หนึ่งในนั้น คือ “มุกตลกที่เล่นกัน มันอาจจะไม่ตลกสำหรับทุกคนก็ได้”…

ซึ่งหลังจากที่ทางผู้เขียนลองไปสืบค้นข้อมูลดูจริงๆ ก็ไม่น่าเชื่อว่า จะมีงานศึกษาเกี่ยวกับ “มุกตลก” จำนวนไม่น้อยเลยทีเดียว โดยผลการศึกษาที่สำคัญประการหนึ่ง คือ “มุกตลกแต่ละมุกสร้างความตลกให้กับคนแต่ละคนไม่เท่ากัน” ดังหัวข้อที่เราตั้งเป็นชื่อบทความ

📌 อะไรทำให้สิ่งต่างๆ ตลก?

แต่ก่อนที่จะไปดูในเรื่องความแตกต่างตรงนั้น เราอยากจะขอเล่ากันก่อนสักนิดนึงว่า อะไรที่ทำให้สิ่งต่างๆ ตลกได้ ซึ่งก็ต้องขอบคุณ TEDTalk โดยคุณ Peter McGraw ที่เล่าเรื่องนี้ไว้ได้อย่างดีเยี่ยม

โดยคุณ Peter ได้อธิบายเอาไว้ว่า การที่เรื่องๆ หนึ่งจะตลกนั้นต้องประกอบไปด้วย 2 องค์ประกอบ คือ

1.
‘Violation’ หรือมุกตลกมันต้องอยู่นอกเหนือหรือละเมิดกรอบทางสังคมบางอย่าง และ
2.
‘Benign’ หรือความใจดี อ่อนน้อม ปราณี

ซึ่งมุกตลกที่ดี ต้องสร้างสมดุลระหว่าง 2 องค์ประกอบข้างต้น ถ้าสิ่งที่เป็นมุกตลกมันรุนแรงเกินไป ก็จะให้ความรู้สึกถูกคุกคามได้ แต่ถ้าสิ่งที่เล่ามันธรรมดา เป็นเรื่องของคนใจดีปกติ ก็จะไม่สร้างความดึงดูดให้คนตลกกับมันได้

โดยเมื่อทั้งสององค์ประกอบมาอยู่ด้วยกันอย่างสมดุล เราก็จะเรียกสิ่งนี้ว่า “Benign violation” ที่ตัวผู้เขียนขอแปลว่า การละเมิดแบบอ่อนโยน ล่ะกันครับ

โดยเขายังยกตัวอย่าง “การจั๊กจี้” ที่เราหัวเราะเวลาคนอื่นมาจั๊กจี้ ก็เพราะเรารู้ว่า สิ่งที่เขาทำไม่ใช่ไม่ได้เกิดจากความตั้งใจจะทำร้ายเราจริงๆ เป็นเพียงแค่ “การแกล้ง” กันเท่านั้น

แต่ถ้าคนที่จะมาจั๊กจี้แสดงท่าทีคอยตามแต่จะจั๊กจี้ เราก็คงรู้สึกว่า อันนี้เริ่มเป็นการคุกคามแล้ว ซึ่งมันก็คือการใช้ส่วนประกอบในข้อที่ 1 ”การละเมิดกรอบสังคม” มากเกินไป

แต่ถ้าเป็นกรณีที่ตัวเรา “จั๊กจี้ตัวเอง” ก็จะไม่รู้สึกจั๊กจี้อะไร เพราะมันเป็นการใช้ส่วนประกอบในข้อ 2 “ความปราณี อ่อนโยน”มากเกินไปแทน

📌 ตลกของเธอ ไม่เท่ากับ ตลกของฉัน

ตอนนี้ เราทราบกันคร่าวๆ แล้วว่า องค์ประกอบอะไรที่ทำให้มุกมันตลก ก็มาสู่ส่วนที่เป็นคำถามหลักของเราแล้ว ที่เราจะอธิบายว่า อะไรที่ทำให้คนตลกกับมุกแต่ละมุกไม่เท่ากัน

โดยคำอธิบายแรก คือ วัฒนธรรมและประสบการณ์ที่แตกต่างกัน

มีงานวิจัยจำนวนมากพอสมควรเลยที่พยายามจะศึกษาว่า วัฒนธรรมและประสบการณ์ที่แตกต่างกันส่งผลต่อมุกตลก และอารมณ์ขันของคนแต่ละชาติอย่างไร ซึ่งจะขอตัวอย่างผลการศึกษาบางอย่างมาเล่าให้ฟัง

ผลงานวิจัยหนึ่ง แสดงให้ว่า “เด็กประเทศสหรัฐฯ จะมีการเล่นมุกตลกเกี่ยวกับเรื่องใต้สะดือมากกว่าเด็กจากสิงคโปร์” สะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมที่เป็นอนุรักษ์นิยมมากกว่าของคนเอเชีย

อีกหนึ่งงานวิจัยที่แสดงผลความแตกต่างในประสบการณ์และความรู้ เกิดจากการเปรียบเทียบคนญี่ปุ่นกับคนไต้หวัน ที่ผลลัพธ์แสดงว่า “คนไต้หวันตลกกับมุกภาษาอังกฤษมากกว่าคนญี่ปุ่น” สะท้อนความเข้าใจทางด้านภาษาและวัฒนธรรมของคนอื่นที่ไม่เท่ากันส่งผลต่อความตลกเช่นกัน

มาสู่คำอธิบายที่สอง ที่จะมีส่วนเกี่ยวเนื่องกับ “เหตุการณ์อื้อฉาวที่ออสการ์” โดยตรง คำอธิบายนี้ก็คือ “เราจะตลกกับการละเมิดคนอื่น มากกว่า การละเมิดตัวเราเองหรือคนที่เรารัก”

ซึ่งมันก็ตรงกับแนวคิดในวงการเศรษฐศาสตร์พฤติกรรม รวมถึงในวงการจิตวิทยาปกติ ที่เราจะคิดเข้าข้างตัวเองหรือคนที่เรารัก เมื่อการกระทำมันตรงกันข้ามกัน คือ คนที่เรารักถูกละเมิดหรือทำร้าย ก็ไม่แปลกที่เราจะไม่ตลกกับเรื่องนั้น ๆ

มีคำพูดของนักแสดงตลกชาวอเมริกันชื่อ Mel Brooks ว่าเอาไว้ว่า

หาก ‘ฉัน’ ตัดนิ้วของตัวเองมันจะเป็นโศกนาฎกรรม แต่ถ้า ‘คุณ’ เดินตกท่อตาย สิ่งนั้นมันช่างเป็นเรื่องตลก

(Tragedy is when I cut my finger. Comedy is when you walk into an open sewer and die.)

Mel Brooks

ซึ่งสิ่งนี้เป็นเทคนิคที่นักแสดงตลกจำนวนมากใช้กันจริง คือ การนำ “เรื่องรุนแรงให้ออกมาห่างตัวพวกคุณ” โดยแสดงการละเมิดตัวพวกเขาเอง

นอกจากนี้ ก็ยังมีตัวอย่างในเกมโชว์ ละคร หรือแม้แต่การ์ตูนด้วย ที่ยิ่งเมื่อเราคิดว่า สิ่งที่เรากำลังเห็นไม่ใช่ความจริง เป็นเพียงการแกล้ง หรือเทคนิคการถ่ายทำเท่านั้น มันก็จะเข้า 2 องค์ประกอบที่เราเล่าไปกลายเป็น “การละเมิดแบบอ่อนโยน (Benign Violation)”

อย่างไรก็ดี การยอมรับในมุกตลกมันก็สามารถเปลี่ยนแปลงไปได้ตามยุคสมัย ถ้ามีการเรียกร้องหรือปลูกฝังแนวคิดไปอย่างชัดเจนว่าอะไรเป็นสิ่งที่ไม่ควรนำมาเล่นตลกไม่ว่าจะกรณีใดๆ ก็แล้วแต่ หนึ่งในตัวอย่างที่เราเห็นได้ชัด ก็อย่างเช่น “เรื่องของสงคราม” ที่จะมาทำให้มันอ่อนโยนลงอย่างไร คนเกือบทั้งหมดก็ไม่สามารถยอมรับได้อยู่ดี

ท้ายที่สุด มีอีกหนึ่งคำพูดจาก Erma Bombeck นักเขียนชาวอเมริกันอีกคน ที่มีผลงานสร้างเสียงหัวเราะเช่นกัน กล่าวออกมาได้อย่างน่าประทับใจ และเป็นสิ่งที่ไม่ใช่เพียงนักแสดงตลกเท่านั้นที่ควรระลึกเวลาเล่นมุก แต่คนทั่วไปก็ควรคิดมีความคิดนี้ด้วย

“มันมีแค่เส้นบางๆ เท่านั้นที่กั้นระหว่าง เสียงหัวเราะกับความเจ็บปวด ความตลกกับโศกนาฏกรรม และการสร้างอารมณ์ขบขันกับการทำร้าย

(there’s a thin line between laughter and pain, comedy and tragedy, and humor and hurt.)”

Erma Bombeck

ขอให้ทุกคนมีสัปดาห์ที่มีอารมณ์ขันที่ไม่อยู่บนความเจ็บปวดของคนอื่นครับ

ผู้เขียน : ณัฐนันท์ รำเพย Economist, Bnomics

ภาพประกอบ : ชนากานต์ วรสุข Graphic Designer, Bnomics

▶️ ติดตามช่องทางของ Bnomics ได้ที่

Website : https://www.bnomics.co

Facebook : https://www.facebook.com/Bnomics.co

Line OA : @Bnomics https://bit.ly/3eYkTJC

Youtube : https://www.youtube.com/bnomics

Twitter : https://twitter.com/bnomics_co