Blockdit Logo (Mobile)
Bite-Size Life Sciences Trends
•
26 ส.ค. 2022 เวลา 07:25 • สุขภาพ
Series: ประวัติศาสตร์อุตสาหกรรมยา - Introduction ยาเกิดขึ้นเมื่อไหร่?
ตอนเกริ่นนำซีรีส์
แม้ว่า "ยารักษาโรค" จะเป็นหนึ่งในปัจจัย 4 คือพื้นฐานในการดำรงชีพของมนุษย์
แต่ถ้าเทียบกับภาคเกษตรอาหาร ภาคที่อยู่อาศัยและอสังหาริมทรัพย์ ภาคเสื้อผ้าและส่ิงทอ หรือภาคพลังงาน คนทั่วไปก็ยังเข้าใจยาและภาคอุตสาหกรรมยาน้อยมากอยู่ดี
ดูเหมือนยาจะมีอะไรลึกลับที่คนทั่วไปเข้าไม่ถึงและเข้าใจยาก
ภายใต้ความไม่เข้าใจ และเข้าไม่ถึงนี้ ก็เกิดข้อถกเถียงในสังคมเรื่อง "กัญชา" ที่ในด้านหนึ่งมีความพยายามเปิดเสรีเพื่อให้ใช้ประโยชน์เป็นยารักษาโรคได้
แต่ในอีกทางหนึ่งก็เผยให้เห็นความพยายามของกลุ่มทุนที่จะเข้ามาแสวงประโยชน์ จากการค้าและอุตสาหกรรมที่มีฐานมาจากการผลิตและจำหน่ายสินค้ากัญชา
ชวนให้คิดว่าสองเรื่องนี้เป็นคนละเรื่องกันจริงหรือเปล่า หรือว่าไขว้ไปมาได้?
ดูเหมือนในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ เราได้ผลิต ขายและบริโภคยากับสารเสพติด ทั้งที่ใช้เพื่อประโยชน์สุขกับใช้โดยละเมิด ผสมปนเปกันมาอย่างแยกไม่ออกมาตั้งแต่ยุค 5,000 กว่าปีที่แล้ว
สารสกัดจากธรรมชาติยอดนิยมแต่โบราณก็คือผิ่น กัญชา หรือโคเคน (สกัดจากใบโคคา ที่เคยเป็นส่วนผสมสำคัญของโคคาโคล่า) ล้วนถูกใช้เป็นยามาหมดแล้ว ทุกวันนี้ก็ไม่ได้หายไปไหน
ถ้าเช่นนั้นยารักษาโรคคืออะไร? ต่างกับยาเสพติดแค่ไหน?
ซีรีส์นี้เราจะลองมาค้นหาคำตอบนี้ดูกัน
เหตุการณ์ชุมนุมประท้วง เพื่อประณามบริษัทยาผู้ผลิตและขาย Oxycontin ยารักษาโรคที่เป็นต้นเหตุของการระบาดของสารเสพติดไปทั่วประเทศสหรัฐอเมริกาจนมีผู้เสียชีวิตจำนวนมาก (Photo Credit: Erik McGregor/LightRocket, via Getty Images. Appear on New York Times, Sept. 13, 2019)
ดูที่รากศัพท์ก่อน คำว่า drug มาจากภาษาฝรั่งเศสโบราณว่า "drogue" ที่แปลว่าสมุนไพรแห้ง ปัจจุบันคำว่า "ยา"​ ไม่ว่าในภาษาไทยหรือภาษาอังกฤษ มีความหมายที่แปลว่ายารักษาโรคก็ได้ หรือยาเสพติดก็ได้
แม้แต่คำว่า pharmacy ก็มีรากศัพท์จากภาษากรีกโบราณ pharmakon ที่แปลว่ายาพิษก็ได้ ยารักษาโรคก็ได้
มาถึงวันนี้ ยากลายเป็นธุรกิจสำคัญที่มีเครือข่ายตลาดใหญ่โตกันทั้งนั้น โดยเฉพาะยารักษาโรคในวันนี้เป็นอุตสาหกรรมข้ามชาติใหญ่ที่สุดอย่างหนึ่งของโลก
หากย่อประวัติศาสตร์ของอารยธรรมมนุษย์ให้ยาวเท่ากับ 1 วัน เราอยู่ในยุคโบราณเรื่อยมาตั้งแต่หลังเที่ยงคืนจนถึงเวลาห้าทุ่ม 15 นาที ยุคสมัยใหม่เพิ่งจะเริ่มมาได้เพียงราว 45 นาทีก่อนสิ้นวันเท่านั้น
(Credit: Rafa Damrongchai)
ในซีรีส์เราจะมาไล่เรียงกันดูว่ามนุษย์เร่ิมมียาใช้เมื่อไหร่ มีอะไรเกิดขึ้น และใครมีบทบาทบ้าง ก่อนที่จะเกิดอุตสาหกรรมยารักษาโรคอย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน
มีเงื่อนไขสำคัญสองอย่างที่ทำให้เกิดอุตสาหกรรมยาขึ้นในโลกนี้
เงื่อนไขอย่างแรกคือ "ความรู้" ที่เพิ่มพูนและแตกฉานมาเรื่อย ๆ จากการสังเกต ทดลองทำ และพอใช้ได้ผลก็ถ่ายทอดด้วยการจดบันทึกจากรุ่นสู่รุ่นตั้งแต่ยุคโบราณ
ความรู้นี้กลายมาเป็น "วิทยาศาสตร์การแพทย์" หรือ "ชีววิทยาศาสตร์ (life sciences)" นั่นเอง
1
บ่อยครั้งที่ความรู้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่สุดท้ายก็ถูกนำมาประกอบร่าง ทำให้เกิดความเข้าใจที่ลึกซึ้งและเป็นระบบ เกี่ยวกับสาเหตุและกลไกการเกิดโรค และสิ่งที่เอามาใชัรักษาได้
ความรู้นี้คือตัวกำหนดว่ามนุษย์ "เลือก" ใช้อะไรรักษาโรค แต่ไม่ใช่สิ่งเดียว เพราะสิ่งที่ใหญ่กว่าคือ "ความเชื่อ"
แท้จริงแล้ว ความเชื่อ คือพลังอำนาจที่กำหนดพฤติกรรมมนุษย์ มักมาจากโลกทรรศน์ที่ครอบงำความคิดของคนในยุคสมัยนั้น ๆ รวมถึงจิตใต้สำนึกที่ซ่อนและฝังรากอยู่ในวัฒนธรรมหรือปรัชญาการใช้ชีวิต
1
เช่นยุคหนึ่งเชื่อในพลังลี้ลับเหนือธรรมชาติ อีกยุคหนึ่งเชื่อในวิทยาศาสตร์
อีกเงื่อนไขหนึ่งคือ "เทคโนโลยี" ที่ใช้ในการค้นหาหรือคิดค้น พัฒนา รวมไปถึงผลิตยาขึ้นมาใช้ประโยชน์
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงหลังที่มี "ทุน" เข้ามาสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตปริมาณมากเพื่อใช้ในวงกว้าง
เงื่อนไขที่ทำให้เกิดยารักษาโรค และพัฒนามาเป็นอุตสาหกรรมยา
กลายเป็น "อรรถประโยชน์" และ "ทุน" ที่ขับเคลื่อนเทคโนโลยีให้เดินหน้า
ซีรีส์นี้จะมองจากสายตาของ "ผู้ใช้" เพื่อพาผู้อ่านสู่จุดกำเนิดของอุตสาหกรรมยา จึงจะขอแบ่งยุคสมัยของยาในอารยธรรมมนุษย์ออกเป็น 3 ยุค
1. ยุคที่ยาถูกใช้เป็นอุปกรณ์เสริม
2. ยุคที่ยาเข้ามารับใช้สังคมในวงกว้าง
3. ยุคที่ยาถูกใช้สร้างความมั่งคั่ง
หากย่อประวัติศาสตร์ของอารยธรรมมนุษย์ให้ยาวเท่ากับ 1 วัน เราอยู่ในยุคอุปกรณ์เสริม (ยุคโบราณ) เรื่อยมาจนถึงเวลาห้าทุ่ม 15 นาที
ยุคสมัยใหม่ที่ยาถูกนำมารับใช้สังคมได้จริงจังและสร้างความมั่งคั่งเพิ่งจะเริ่มมาได้เพียงราว 45 นาทีเท่านั้น
เดี๋ยวจะได้เห็นว่าตลอดประวัติศาสตร์ มนุษย์ได้เสพทั้งยาพิษและยาเสพติดกันมามากมายแค่ไหน แล้วความรู้ใหม่ที่เกิดขึ้นให้แสงสว่างในแต่ละยุคอย่างไร รวมทั้งวีรกรรมของคนสำคัญหลายคนที่ทำให้เรามียาใช้กันมาทุกวันนี้
เร่ิมติดตามจากตอนแรก ว่าด้วย "ยาในยุคโบราณ" ได้เลย

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา