[Bnomics] ประวัติศาสตร์โรคฝีดาษลิง (Monkeypox) การระบาดของโรคฝีดาษลิง (Monkeypox) ที่ค่อยๆ ขยายวงไปในภูมิภาคต่างๆ ของโลก ได้รับการพูดถึงมากขึ้นเรื่อยๆ

สำรวจ
ลงทุน
คำถาม

มีบัญชีอยู่แล้ว?หรือ

Bnomics

•

6 ส.ค. 2022 เวลา 12:19 • ประวัติศาสตร์

ประวัติศาสตร์โรคฝีดาษลิง (Monkeypox)

การระบาดของโรคฝีดาษลิง (Monkeypox) ที่ค่อยๆ ขยายวงไปในภูมิภาคต่างๆ ของโลก ได้รับการพูดถึงมากขึ้นเรื่อยๆ

อย่างในสหรัฐฯ ล่าสุดก็ได้ประกาศให้การระบาดของฝีดาษลิง กลายเป็นภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุข (Public Health Emergency)

เนื่องจากมีผู้ป่วยทะลุ 7,000 คนไปแล้ว

ประเทศในยุโรปหลายประเทศ ก็มีการรายงานเคสผู้ป่วยหลักหลายพันคน

อย่างในประเทศสเปนข้อมูลล่าสุดบอกว่า มีผู้ป่วยโรคนี้มากกว่า 4,500 คนแล้วในปีนี้

สำหรับไทยก็ประกาศพบผู้ป่วยโรคนี้เช่นกัน โดยมีผู้ป่วยที่ยืนยันแล้วว่า

เป็นโรคนี้ 4 คนด้วยกัน (ข้อมูลอ้างอิงวันที่ 4 สิงหาคม 2565)

ทำให้ในบทความนี้ ทาง Bnomics จึงได้นำเรื่องราวของโรคฝีดาษลิงมาเล่าครับว่า มันคืออะไร? และก็แทรกเกร็ดทางประวัติศาสตร์ที่น่าเกี่ยวข้อง น่าสนใจคู่ไปด้วยครับ

ฝีดาษลิง (Monkeypox) คืออะไร?

โรคฝีดาษลิงถูกค้นพบครั้งแรก ที่ห้องทดลองในกรุงโคเปนเฮเกน เมืองหลวงของเดนมาร์กในปี 1958

ในตอนนั้น การค้นพบที่เกิดขึ้นไม่ใช่โรคที่เกิดกับคนทั่วไป

แต่ค้นพบว่า “ลิง” ที่อยู่ห้องทดลองมีอาการของโรคชนิดนี้

ซึ่งก็เป็นที่มาของชื่อ “ฝีดาษลิง” อย่างที่เราเรียกกัน

อย่างไรก็ดี ต้นกำเนิดของโรคฝีดาษลิงที่แท้จริง นักวิทยาศาสตร์ยังไม่พบหลักฐานใดที่มายืนยันได้ เจ้าลิงในห้องทดลองกลุ่มนั้นก็ได้รับเชื้อมาจากแหล่งอื่นเช่นกัน

แม้เรารู้จักไวรัสนี้ครั้งแรกที่ห้องทดลองในทวีปยุโรป

แต่กรณี “ผู้ป่วยมนุษย์คนแรกของโรค” ที่ถูกยืนยัน เกิดขึ้นในปี 1970 ที่ทวีปแอฟริกา ประเทศคองโก

และแอฟริกาก็เป็นทวีปหลักที่มีการแพร่ระบาดของโรคฝีดาษลิง จนกลายเป็นโรคประจำถิ่น (endemic) ไปแล้ว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง บริเวณแอฟริกาตะวันตก

อย่างไรก็ดี ก่อนหน้านี้ ไม่เคยมีรายงานการแพร่ระบาดของโรคนี้ในทวีปอื่น ที่เกิดการติดจากคนสู่คนมาก่อน

แต่ในปี 2022 นี้ที่พึ่งจะผ่านมาประมาณ 8 เดือน ประเทศที่ไม่เคยมีผู้ป่วยฝีดาษลิงมาก่อนเลยทั่วโลก กลับมามีผู้ป่วยสะสมรวมกันกว่า 26,000 คนไปแล้ว

ซึ่งทำให้เกิดคำถามกับนักวิจัยมากมายว่าเกิดอะไรขึ้น?

เพราะด้วยความเข้าใจของนักวิทยาศาสตร์ในปัจจุบัน

โรคฝีดาษลิงไม่ได้ติดต่อกันง่ายขนาดที่ลอยอยู่ในอากาศเหมือนโควิด-19

แต่จะติดได้มักจะเกิดจากการสัมผัสใกล้ชิดผู้ป่วย หรือของที่ผู้ป่วยใช้เป็นหลัก

ซึ่งก็ทำให้เคสส่วนใหญ่ที่พบกว่า 90% เกิดมาจากการที่ผู้ป่วยไปมีเพศสัมพันธ์กับผู้ป่วยคนอื่น ทำให้มีโอกาสที่จะสัมผัสเข้าตัวเชื้อไวรัสที่อยู่บนตัวคนอื่น

และล่าสุดก็เริ่มมีการตั้งข้อสมมติฐานว่า โรคฝีดาษอาจจะติดผ่านสเปิร์มโดยตรงได้ หลังจากมีการค้นพบเชื้อโรคฝีดาษในสเปิร์มของผู้ป่วยในอิตาลี

แต่เรื่องนี้ก็ต้องรอการยืนยันกันต่อไป

อีกประเด็นสำคัญที่ต้องรู้ คือ โรคนี้เกิดจากเชื้อโรคในกลุ่ม Orthopoxvirus

ซึ่งโรคที่อยู่ในตระกูลใกล้เคียงกัน ก็คือ โรคฝีดาษ หรือ ไข้ทรพิษ (Smallpox) ที่เป็นหนึ่งในโรคที่มีการแพร่ระบาดรุนแรงที่สุดในประวัติศาสตร์ของมนุษย์

ทำให้อาการหลายอย่าง ทั้งการเป็นไข้ มีตุ่มหนองขึ้นตามร่างกาย ปวดตามร่างกาย เกิดขึ้นกับทั้ง 2 โรค

ทว่า ความรุนแรงของอาการ “โรคฝีดาษลิงเบากว่ามากเมื่อเทียบกับอาการของฝีดาษ (Smallpox)” ที่อยู่กับมนุษย์มายาวนานกว่าหมื่นปี

ซึ่งเรื่องนี้ ทำให้นึกไปถึงเกร็ดในประวัติศาสตร์เกี่ยวกับการสร้างวัคซีนขึ้นมาด้วยครับ

📌โรคฝีดาษ (Smallpox) รุนแรงมากกว่าโรคฝีดาษวัว (Cowpox)

อย่างที่กล่าวไปข้างต้น โรคฝีดาษ ถือเป็นหนึ่งในโรคระบาดที่รุนแรงที่สุดในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ โดยโรคนี้เกิดขึ้นตั้งแต่ 10,000 ปีก่อนในทวีปแอฟริกาตะวันออกเฉียงเหนือ

โรคฝีดาษเป็นโรคที่ติดต่อผ่านทางอากาศได้

30% ของผู้ป่วยโรคนี้จะเสียชีวิตหลังจากติดเชื้อไม่เกิน 2 สัปดาห์

โรคฝีดาษเข้าไปสร้างวิกฤติให้กับหลายอาณาจักร จนมีส่วนไปสู่การล่มสลาย

ทั้งอียิปต์ โรมัน หรือ ชนเผ่าในทวีปอเมริกา ซึ่งรับเชื้อโรคไปจากทหารของจักรวรรดิยุโรป

โดยในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 20 อย่างเดียวมีผู้เสียชีวิตจากโรคฝีดาษ 300-500 คนทีเดียว

อย่างไรก็ดี มนุษย์เราสังเกตเห็นว่า ผู้ที่เคยป่วยเป็นโรคนี้แล้ว ก็จะไม่เป็นโรคนี้ซ้ำอีก

จึงทำให้เกิดวิธีป้องกัน โดยนำเชื้อฝีดาษจำนวนน้อยๆ มาขูดบนแขนของคนที่ยังแข็งแรง จำนวน 4-5 แผล เพื่อให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกัน

ซึ่งก็เป็นวิธีที่ลดอัตราการเสียชีวิตจากโรคฝีดาษได้อย่างมาก

แต่วิธีการนี้ก็ยังมีความเสี่ยง เพราะ เชื้อที่เข้าไปก็ยังมีความรุนแรง ยังมีผู้เสียชีวิตอยู่ประมาณ 3%

แต่ต่อมา ก็มีนายแพทย์ชาวอังกฤษชื่อว่า เอ็ดเวิร์ด เจนเนอร์ (Edward Jenner)

ได้พบว่า มันมีโรคที่อยู่ในกลุ่มเดียวกันกับฝีดาษ เรียกว่า “ฝีดาษวัว (Cowpox)” ซึ่งคนที่เคยเป็นโรคฝีดาษวัวเนี่ย จะไม่มีโอกาสเป็นโรคฝีดาษอีก

นอกจากนี้ อาการของ “โรคฝีดาษวัว” เมื่อติดต่อมาสู่คนก็เบากว่า “โรคฝีดาษ” อย่างมาก

ทำให้เขาทดลองใช้เชื้อโรคจากฝีดาษวัวแทนฝีดาษปกติ ซึ่งมันก็ให้ผลลัพธ์ที่ยอดเยี่ยม

สามารถป้องกันผู้รับจากโรคฝีดาษจริงๆ ได้ จนนำมาสู่การประกาศชัยชนะต่อโรคฝีดาษของมนุษย์ในช่วงต่อมา

การค้นพบที่ยิ่งใหญ่นี้ เป็นจุดเริ่มต้นของวิชาภูมิคุ้มกันวิทยา และคุณเอ็ดเวิร์ดก็ได้รับการยกย่องเป็นบิดาของสาขาวิชานี้ต่อมา

เกร็ดที่น่าสนใจที่เหตุการณ์ในปัจจุบันเชื่อมโยงกับอดีต ไม่ได้มีแค่เรื่องที่ฝีดาษที่มีต้นกำเนิดมาจากสัตว์อื่น จะมีอาการรุนแรงกับคน น้อยกว่าโรคฝีดาษโดยตรงแล้ว

ก็ยังมีอีกเรื่องเกี่ยวกับวัคซีนเรากำลังจะใช้ ที่ในอดีตนั้น เราจะป้องกันโรคฝีดาษ เราก็ไม่ได้ใช้ตัวเชื้อโรคฝีดาษโดยตรง ไปใช้เชื้อโรคฝีดาษวัวมาเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันแทน

ในตอนนี้ เมื่อมีการแพร่ระบาด “โรคฝีดาษลิง” เรายังไม่มีวัคซีนของโรคนี้โดยตรง

ก็มีแนวนโยบายจากหลายประเทศจะใช้ “วัคซีนสำหรับโรคฝีดาษ” ที่ถูกพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง ซึ่งคาดการณ์ว่า จะป้องกันอาการของฝีดาษลิงได้อย่างดี

ซึ่งก็ต้องขอบคุณบทเรียนในอดีตที่เราเรียนรู้และพัฒนาต่อมา

มิเช่นนั้น เราก็อาจจะต้องเสียเวลาอีกไม่น้อย เพื่อพัฒนาวัคซีนโดยเริ่มจากศูนย์

เหมือนกับตอนโควิด-19 อีกครั้งหนึ่ง...

ผู้เขียน : ณัฐนันท์ รำเพย Economist, Bnomics

ภาพประกอบ : จินดาวรรณ อรรถมานะ Graphic Designer, Bnomics

▶️ ติดตามช่องทางของ Bnomics ได้ที่

Website : https://www.bnomics.co

Facebook : https://www.facebook.com/Bnomics.co

Blockdit : https://www.blockdit.com/bnomics

Line OA : @Bnomics https://bit.ly/3eYkTJC