หิน 15 ก้อนของ สตีฟ จ๊อบส์
Blockdit Originals ซีรีส์บทความพิเศษ
ทุกครั้งที่ สตีฟ จ๊อบส์ ไปเยือนเมืองเกียวโต เขาเจาะจงใช้คนขับรถชื่อ โอชิมะ ฮิโรชิ
โอชิมะพาเขาเที่ยวทั่วเมืองเกียวโต ทั้งสองคุยกันอย่างถูกชะตา จ๊อบส์กลายเป็นเพื่อนกับคนขับรถชาวญี่ปุ่น เขาให้ที่อยู่กับหมายเลขโทรศัพท์ของเขาแก่คนขับรถ ทั้งยังชวนโอชิมะให้ไปเยี่ยมเขาที่อเมริกา
ทั้งสองสนิทสนมกันพอที่โอชิมะล้อเล่นว่า จ๊อบส์น่าจะตั้งชื่อผลิตภัณฑ์สักรุ่นตามชื่อเขาว่า Hiro
สตีฟ จ๊อบส์ มีความผูกพันกับประเทศญี่ปุ่นมาก ทั้งวัฒนธรรม ปรัชญาเซน สถาปัตยกรรม การออกแบบผลิตภัณฑ์ และอาหาร
สตีฟ จ๊อบส์ ชอบไปเยี่ยมวัดเรียวอันจิ (竜安寺) มันมีสวนหินอันเลื่องชื่อ เขารักวัดเรียวอันจิมาก
วัดนี้มีอายุร่วมหกร้อยปี การจัดสวนหินในวัดนี้ถือว่าเป็นสุดยอดแห่งความเรียบง่าย และสะท้อนปรัชญาเซนอย่างชัดเจน
อาจารย์แสงอรุณ รัตกสิกร แห่งคณะสถาปัตย์ฯ จุฬาฯ เขียนว่า “ความงามของเรียวอันจิไม่ขึ้นกับตำราใดๆ และไม่ขึ้นต่อประวัติศาสตร์ เพราะวิธีสร้างความงามแบบนี้ไม่เคยมีมาก่อน
และมันอยู่มาจนถึงปัจจุบันนี้ ไม่ใช่ในฐานะแบบโบราณสถาน ผลของความงามที่ปรากฏขึ้นเช่นนี้เป็นเพราะผู้สร้างสวนแห่งนี้ได้ยกสภาวะของจิตของตนขึ้นด้วยการฝึกฝนจิตแบบเซน
เมื่อจิตสะอาดและหลุดจากกายหยาบ ความงามที่เกิดขึ้นจึงเป็นความงามที่อยู่ในสภาพละเอียด และยากที่จะพรรณนาด้วยถ้อยคำของมนุษย์กายหยาบอย่างเราๆ สวนแห่งนี้ไม่ได้สร้างขึ้นเพื่อให้คนทั่วไปดู แต่สร้างขึ้นเพื่อการอบรมฝึกฝนจิตของภิกษุในวัด เพื่อการค้นหา ‘จิตเดิมแท้’ ของตน”
วัดเรียวอันจิ
ในการไปเยือนเรียวอันจิครั้งแรก โอชิมะบอกจ๊อบส์ว่า “ในสวนนี้มีก้อนหิน 15 ก้อน แต่เราไม่สามารถมองเห็นหินทั้ง 15 ก้อนพร้อมกัน ไม่ว่ามองจากมุมไหน”
จ๊อบส์ตรงไปตรวจสอบทันที เขาเดินไปเดินมารอบสวน ก็จริงอย่างที่คนขับบอก
เขาถามว่า “ทำไมเป็นอย่างนั้น?”
โอชิมะบอกจ๊อบส์ว่า “ในวัฒนธรรมญี่ปุ่น เลข 15 หมายถึงความสมบูรณ์แบบ ญี่ปุ่นในอดีตถือว่าผู้ชายที่อายุ 15 เป็นผู้ใหญ่แล้ว คืนจันทร์เต็มดวงก็เป็นวันขึ้น 15 ค่ำ”
คนขับเสริมอีกว่า เหตุที่ไม่มีใครมองเห็นหินสิบห้าก้อนก็เพราะการออกแบบให้ไม่เห็นหินทีเดียว 15 ก้อนก็เพราะงานไม่มีวันสมบูรณ์ ต้องพัฒนาต่อไป
สตีฟ จ๊อบส์
จ๊อบส์ฟังโอชิมะแล้วก็พยักหน้า เขาค่อนข้างพอใจกับคำตอบนี้ หรือปรัชญาการคิดแบบนี้ หลายปีต่อมา เมื่อเขาพาลูกไปเยือนวัดนี้ จ๊อบส์ก็เล่าคำอธิบายนี้ให้ลูกฟัง
สตีฟ จ๊อบส์ เข้าใจปรัชญาหิน 15 ก้อนนี้ทันที เพราะเขาตั้งเป้างานออกแบบของเขาที่เลข 15 เสมอ งานของเขาต้องสมบูรณ์แบบ ลูกน้องของเขารู้ดีว่า ทำงานกับ สตีฟ จ๊อบส์ ยากเพียงไร เพราะเขาเป็น perfectionist
ทัศนคติการทำงานของเขาคือ “หากงานไม่ดีพอ ไม่ต้องมาเสนอหน้าให้เห็น”
จ๊อบส์มีสำนึกเรื่องความงามในระดับสูง ทัศนะของเขาคือความงามคือความเรียบง่าย ไม่เพียงแต่รูปลักษณ์ภายนอก แต่ทุกอย่างที่เกี่ยวข้อง
จ๊อบส์เห็นว่าความเรียบง่ายคือสิ่งดีที่สุดในการออกแบบ มันทอนส่วนเกินออกไปหมดสิ้น เหลือแต่แก่นของงาน ไม่เสแสร้ง ไม่วุ่นวาย ไม่ซับซ้อน
แม้กระทั่งคู่มือการใช้งานก็เป็นส่วนเกิน
หากงานออกแบบมาดี ไยต้องมีคู่มือการใช้งาน?
แต่เขาก็รู้ว่า ความเรียบง่ายนั้นออกแบบได้ยากที่สุด
สตีฟ จ๊อบส์ เชื่อปรัชญาการออกแบบที่เรียบง่ายเหมือนที่ ดีเทอร์ รัมส์ ปรมาจารย์นักออกแบบกล่าวว่า “น้อยกว่าแต่ดีกว่า” (Less, but better.)
ปรัชญาการออกแบบที่เรียบง่ายของ สตีฟ จ๊อบส์ มาจากไหน?
คำตอบน่าจะเป็นวิถีเซนของญี่ปุ่น มันอยู่ในลมหายใจของเขา
สตีฟ จ๊อบส์ รู้จักญี่ปุ่นครั้งแรกก็ผ่านเซน
วิถีเซนสอนเขาเรื่องการสัมผัสความงาม
คนที่ชื่นชอบปรัชญาเซนจะเข้าใจศิลปะได้ง่ายขึ้น เพราะศิลปะที่ดีคืองานที่เรียบง่าย
สวนหินของญี่ปุ่นสะท้อนปรัชญาเซนอย่างชัดแจ้ง การกวาดทรายเป็นริ้ว การวางก้อนหินแต่ละก้อนล้วนมีความหมาย และเต็มไปด้วยสัญลักษณ์ เช่น ริ้วคลื่นคือสายน้ำ หินคือภูเขา ความอ่อนและความแข็งประสานเป็นหนึ่งเดียว
มันไม่ใช่การจัดสวนธรรมดา มันคือการเชื่อมตัวตนกับธรรมชาติและจักรวาล
นี่เป็นปรัชญาทั้งในการออกแบบและการใช้ชีวิต
ในฐานะคนที่พ่อแม่ทิ้ง จ๊อบส์ค้นหาตัวตนของเขามาตลอด
ความคิดแสวงหานี้พาเขาไปถึงวัดเซนที่ ลอส อัลทอส แคลิฟอร์เนีย นำโดย โคบัน โอโตกาวะ พระเซนสายโซโตจากญี่ปุ่น โอโตกาวะเป็นครูของเขา
วิถีเซนส่งผลต่อวิธีคิดและชีวิตของเขาอย่างมาก
เขากล่าวว่า “ผมพบว่าศาสนาพุทธ เซนญี่ปุ่น เป็นสุดยอดสุนทรียภาพ สิ่งงดงามที่สุดที่ผมเห็นคือสวนต่างๆ ในเกียวโต ผมชื่นชมสิ่งที่วัฒนธรรมได้สร้างขึ้นมาโดยตรงจากพุทธเซนอย่างมาก”
จ๊อบส์เห็นว่าญี่ปุ่นมีปรัชญาชีวิตและความงามที่ยอดเยี่ยม นั่นคือเรียบง่าย อันเป็นผลมาจากวิถีเซนอันยาวนาน และฝังรากลึกในสังคมญี่ปุ่น
เขารักงานฝีมือของญี่ปุ่นมาก โดยเฉพาะเครื่องปั้นดินเผาของญี่ปุ่น เขาชื่นชอบงานของ ชากุนางะ ยูกิโอะ ศิลปินเครื่องเคลือบดินเผา งานของชากุนางะเหมือนประติมากรรมชั้นเลิศ มีสีสัน มีดีไซน์ ถูกจริตจ๊อบส์อย่างยิ่ง
สตีฟ จ๊อบส์ รักงานฝีมือของญี่ปุ่นมาก
จ๊อบส์เห็นเครื่องปั้นดินเผาของชากุนางะในแกลเลอรีแห่งหนึ่งที่เกียวโต แล้วหลงรักมันทันที ช่วงสามวันที่เขาพักอยู่ที่เกียวโต เขาไปซื้อเครื่องปั้นดินเผาทุกวัน
จึงไม่น่าแปลกที่ปรัชญาการออกแบบของ Apple ก็คือปรัชญาเซน
ผลงานผลิตภัณฑ์ของ สตีฟ จ๊อบส์ ซับซ้อนด้วยเทคโนโลยีใหม่ๆ แต่การออกแบบกลับเรียบง่ายอย่างที่สุด
การออกแบบสวยงาม เรียบง่าย ใช้งานง่าย
เหล่านี้ก็คือรากของงานศิลปะญี่ปุ่นมาแต่อดีต และไม่เคยล้าสมัย
ความงามที่มาจากความเรียบง่ายไม่มีวันตาย
สตีฟ จ๊อบส์ กล่าวว่า “นานๆ ที ผลิตภัณฑ์ที่ปฏิวัติเปลี่ยนแปลงก็มาถึง แล้วเปลี่ยนแปลงทุกสิ่ง”
สตีฟ จ๊อบส์ เป็นหนึ่งในคนที่สร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์แบบนั้น เขาสร้างงานที่เปลี่ยนแปลงโลกครั้งแล้วครั้งเล่า
สตีฟ จ๊อบส์ ร่วมก่อตั้งบริษัท Apple ในยุค 1970s ขณะที่ยังหนุ่มมาก เขาทำให้คอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลกลายเป็นเครื่องเรือนชิ้นใหม่ในบ้าน ทำให้งาน desktop publishing ง่ายขึ้น เขาเป็นคนนำเมาส์มาเป็นอุปกรณ์ใหม่ที่ช่วยให้การใช้งานคอมพิวเตอร์ง่ายขึ้น กลายเป็นมาตรฐานใหม่ของคอมพิวเตอร์ไป
ชะตาชีวิตที่พลิกผันทำให้เขาถูกขับออกจากบริษัทที่ตนเองก่อตั้ง แล้วไปสร้างบริษัททำหนังคอมพิวเตอร์อะนิเมชันชื่อ Pixar
เขาก่อตั้งบริษัทใหม่ชื่อ NeXT ในปี 1985
แต่ชะตาชีวิตพลิกผันอีกครั้ง เขาหวนคืนสู่ Apple ปี 1996 คราวนี้ปฏิวัติทั้งบริษัทและวงการคอมพิวเตอร์ เริ่มที่สร้างเครื่อง iMac สีสันสดใส เปลี่ยนกรอบคิดว่าคอมพิวเตอร์ต้องเป็นเรื่องซีเรียส
ปี 2001 เขาปล่อยของชิ้นใหม่คือ iPod ปฏิวัติวงการเพลง ทำให้แผ่นซีดีตกสมัยไปแทบทันที ตามมาด้วย iPhone รวมโทรศัพท์เข้ากับคอมพิวเตอร์
ตามมาด้วย iPad
สตีฟ จ๊อบส์ รักประเทศญี่ปุ่น ชอบไลฟ์สไตล์ของญี่ปุ่นมากๆ และชาวญี่ปุ่นก็รักเขาและวิธีทำงานของเขา
เขาจัดเป็นพวก Japanophile (คนที่ชื่นชมญี่ปุ่น)
จ๊อบส์ร่วมงานกับบริษัทญี่ปุ่นหลายแห่ง เช่น โซนี เขาชื่นชม มอริตะ อะกิโอะ หนึ่งในผู้ก่อตั้งโซนี
จ๊อบส์รู้สึกว่าโซนีสร้างสรรค์และเปลี่ยนแปลงโลกมากมาย เขารู้สึกตื่นเต้นกับผลิตภัณฑ์ของโซนี ตั้งแต่วิทยุทรานซิสเตอร์ โทรทัศน์ไตรนิทรอน มันส่งอิทธิพลต่อเขามาก
หลายครั้งเขาไปเยือนโซนีโดยไม่บอกล่วงหน้า สนทนากับพนักงาน คุยไอเดียต่างๆ ให้คนของโซนี
สตีฟ จ๊อบส์ มีความผูกพันกับประเทศญี่ปุ่นเสมอ
อีกบริษัทหนึ่งที่เขาชอบไปเยือนก็คือ Alps Electronics Co. เป็นบริษัทที่ผลิตไดร์ฟสำหรับฟล็อปปี ดิสก์ สำหรับคอมพิวเตอร์ยุคแรกของ Apple เขายังเลกเชอร์ให้พนักงาน Alps
ว่ากันว่า การแต่งตัวง่ายๆ ของเขา กางเกงยีน เสื้อยืดสีดำก็ได้รับอิทธิพลมาจากโซนี
ครั้งหนึ่งเขาไปเยือนโรงงานโซนี เขาถามมอริตะว่าทำไมพนักงานทุกคนสวมเครื่องแบบ มอริตะตอบเขาว่าหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ไม่มีใครมีปัญญาหาเสื้อผ้ามาสวมใส่ โซนีจึงตัดเครื่องแบบให้พนักงานสวม
หลังจากจ๊อบส์กลับอเมริกา เขาพยายามจะแนะนำเครื่องแบบให้ Apple แต่อเมริกันไม่ใช่ชาวญี่ปุ่น ทุกคนปฏิเสธเครื่องแบบเพราะมันสวนทางกับความเชื่อเรื่องเสรีภาพ จ๊อบส์จึงสวม ‘เครื่องแบบ’ ของเขาเอง เป็นแบบเดิมไปตลอดชีวิต
แต่จ๊อบส์ก็คือจ๊อบส์ ใช้แต่สินค้าที่มีดีไซน์ เสื้อยืดของเขาออกแบบโดยดีไซเนอร์ Issey Miyake ผู้ที่เขารู้จักจากการแนะนำของ มอริตะ อะกิโอะ เขาสั่งเสื้อยืดสีดำมาหลายร้อยตัว กะใช้จนวันตาย
จ๊อบส์รักเมืองเกียวโต ทุกครั้งที่ไปเยือน จะพักที่เรียวกัง ทาวาระยะ เรียวกังเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งในเมือง
เขาชอบไปกินอาหารญี่ปุ่นที่ร้านใกล้ๆ เรียวกังเป็นประจำ ชื่อร้าน Misoka-an Kawamichiya เขาชอบโซบะเย็นกับเท็มปุระ
วันหนึ่งในเดือนกรกฎาคม 2010 โอชิมะขับรถพา สตีฟ จ๊อบส์ ผ่านหมู่บ้านใกล้ๆ วัดนันเซนจิ จ๊อบส์มองเห็นบ้านหลังหนึ่งที่สะดุดตาเขา มันชื่อ โนมูระ วิลลา สร้างเสร็จในปี 1928 โดย โนมูระ โตกูซึชิ สวนบ้านหลังนี้มีคุณค่าระดับชาติ แต่ไม่เปิดให้สาธารณะ
จ๊อบส์อยากเข้าไปดูสวน
โอชิมะบอกว่า เป็นไปไม่ได้ที่จะเข้าไป แต่จ๊อบส์บอกว่าอาจมีทาง
จ๊อบส์โทร.หาเลขาฯของเขาที่อเมริกา สิบนาทีต่อมามีโทรศัพท์ถึงคนขับบอกว่า นัดหมายการเข้าชมสวนให้จ๊อบส์แล้วในวันพรุ่งนี้
วันรุ่งขึ้นจ๊อบส์เข้าไปชมสวน เมื่อกลับมาเขาบอกโอชิมะว่า “ผมอยากได้สวนแบบนี้”
แม้ตอนที่เขาป่วย เขาก็ยังไปเยือนเกียวโตเสมอ ไปเยือนวัดต่างๆ เช่น ไซโฮจิ วัดสายรินไซ เซน
เขาชอบอาหารญี่ปุ่น ชอบโซบะกับซูชิ จนถึงขนาดส่งพ่อครัวของเขาจากสหรัฐฯไปเรียนวิชาทำโซบะที่ญี่ปุ่น
แม้ในวาระสุดท้าย หลายเดือนก่อนตาย เขาก็ยังสั่งอาหารญี่ปุ่นมากิน
ช่วงสุดท้ายของชีวิต จ๊อบส์พาลูกเมียไปเกียวโต แวะร้านซูชิวะ จ๊อบส์กินอาหารมื้อนั้นอย่างเอร็ดอร่อย บอกเจ้าของร้านว่า “ผมไม่เคยกินซูชิอร่อยเท่านี้มาก่อน”
เจ้าของร้านบอกว่า “โอกาสหน้ามาเยือนร้านอีกนะ”
จ๊อบส์ตอบว่าคงจะยากแล้ว เพราะเขาป่วยหนัก นี่อาจเป็นเที่ยวสุดท้ายที่มาเยือนเกียวโต
หลังจบมื้อนั้น เจ้าของร้านขอลายเซ็นจ๊อบส์ให้ลูกสาว ปกติจ๊อบส์ไม่ทำเรื่องแบบนี้ แต่ครั้งนี้อาจเพราะอารมณ์ดี จึงยอมเซ็นให้
มันติดอยู่ที่ร้านซูชิวะ ข้อความว่า “All good things” (ทุกสิ่งดีๆ) ซึ่งย่อมาจาก “All good things must come to an end.” (ทุกสิ่งดีๆ ต้องมาถึงจุดจบ)
หนึ่งปีต่อมา Japanophile ชาวอเมริกันก็จากโลกไป
บางทีจ๊อบส์รู้ดีว่าท่อนสุดท้ายของประโยคหมายถึงเขาเองที่กำลังจะถึงจุดจบของชีวิต
หรืออาจเพราะเขาเห็นว่าประโยคเต็มมีสองท่อน ท่อนแรกมองโลกในแง่บวก (สิ่งดีๆ) ท่อนหลังมองโลกในแง่ลบ (ความตาย) จึงเลือกเขียนเฉพาะท่อนบวก
สตีฟ จ๊อบส์ เสียชีวิตในวันที่ 5 ตุลาคม 2011
น้องสาวของจ๊อบส์เล่าว่า ไม่กี่ชั่วโมงก่อนเขาตาย สตีฟ จ๊อบส์ มองดูคนในครอบครัวทั้งหมดที่มาดูใจ พึมพำว่า “Oh wow. Oh wow. Oh wow.” แล้วจากโลกไป
งานออกแบบหิน 15 ก้อนของเขาสิ้นสุดลงแล้ว
งานที่สมบูรณ์ ชีวิตที่สมบูรณ์
หินในชีวิตเรามีได้ถึง 15 ก้อน เรามองไม่เห็นทั้งหมด ทว่ามีแต่เราที่รู้ว่าเรามีหิน 15 ก้อนในหัวใจหรือไม่
เขาใช้ชีวิตดังเช่นหิน 15 ก้อนในสวนงาม เรียบง่าย แต่งดงาม
และมันก็เป็น ‘ทุกสิ่งดีๆ’
- 521
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
