บันทึกข้อมูลแบบคู่ขนานครับ ถ้าบันทึกข้อมูลไว้ในสมุด ถ้าสมุดไม่หายไม่ฉีกขาดข้อมูลก็ยังคงอยู่ ถ้าเป็นข้อมูลสำคัญมาก แม้แต่สมุดเองก็ควรจดสำรองไว้อีกเล่มครับ ถ้าบันทึกข้อมูลไว้ไอแพดหรือคอมพิวเตอร์ก็ต้องหาอุปกรณ์บันทึกข้อมูลภายนอกอื่นๆมาช่วยบันทึกข้อมูลสำรองเอาไว้ด้วยครับ เช่นฮาร์ทดิสก์ แฟลตไดร์ฟ หรือแม้แต่มือถือก็ควรมีอุปกรณ์สำรองข้อมูลอย่าง เมมโมรี่การ์ดหรือไม่ก็แฟลตไดร์ฟรุ่นใหม่ที่เขื่อมต่อกับมือถือได้โดยตรง นอกจากนี้ในคอมพิวเตอร์หรือไอแพดและมือถือ ควรลงโปรแกรมกู้ข้อมูลเอาไว้ด้วยครับ กันไว้ก่อน