ผลของน้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้นต่อโรคข้อเข่าเสื่อม
มีรายงานการศึกษาหลายชิ้นที่บ่งชี้ว่า “ทุก ๆ 1 กิโลกรัมของน้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้น” สามารถเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดโรคข้อเข่าเสื่อม (knee osteoarthritis) ได้โดยประมาณ 10–15% ทั้งนี้ตัวเลขอาจแตกต่างกันไปตามลักษณะประชากรในงานวิจัยแต่ละแห่ง อย่างไรก็ตาม การเพิ่มขึ้นของน้ำหนักตัวแม้เพียงเล็กน้อยย่อมส่งผลให้แรงกด (load) และแรงกระแทก (impact) ต่อข้อเข่าเพิ่มขึ้นหลายเท่าตัวในขณะทำกิจกรรม เช่น การเดิน การยืน หรือลุกนั่ง
สาเหตุและกลไก (Pathophysiology)
1. แรงกดเชิงกล (Mechanical Load) ที่สูงขึ้น
- เมื่อร่างกายมีน้ำหนักเพิ่มขึ้น แม้จะเพิ่มขึ้นเพียง 1 กิโลกรัม ก็จะส่งผลให้แรงกดและแรงเฉือน (shear force) ต่อข้อต่อเข่าสูงขึ้นโดยเฉพาะในท่ายืนและเดิน
- โดยทั่วไปมีการประมาณว่า ในการเดิน แรงที่กระทำต่อข้อเข่าจะมากกว่าน้ำหนักตัวจริงประมาณ 2–4 เท่า ซึ่งหมายความว่า น้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้น 1 กิโลกรัม อาจเพิ่มแรงกดบนข้อเข่ามากกว่าปกติถึง 2–4 กิโลกรัม
2. การสึกกร่อนของกระดูกอ่อน (Cartilage Degeneration)
- เมื่อข้อเข่ารับแรงมากขึ้น กระดูกอ่อนผิวข้อ (articular cartilage) มีโอกาสสึกกร่อนได้เร็วขึ้น ซึ่งนำไปสู่การสึกหรอและการอักเสบของข้อ
- การทำลายของกระดูกอ่อนทำให้ข้อต่อเกิดการอักเสบเรื้อรัง ปวด และเคลื่อนไหวลำบาก
3. ปัจจัยด้านการอักเสบและเมแทบอลิซึม (Inflammatory and Metabolic Factors)
- เนื้อเยื่อไขมัน (adipose tissue) เป็นแหล่งผลิตสารก่อการอักเสบ (pro-inflammatory cytokines) เช่น TNF-α และ IL-6 ซึ่งสามารถกระตุ้นกระบวนการอักเสบของข้อเข่า
- คนที่มีภาวะอ้วน (obesity) มักมีภาวะเมแทบอลิกที่ผิดปกติ มีผลให้กระดูกอ่อนเสื่อมเร็วขึ้น และการซ่อมแซมเนื้อเยื่อของข้อเข่าทำได้ไม่สมบูรณ์
4. การเปลี่ยนแปลงทางชีวกลศาสตร์ (Biomechanics) ในการเคลื่อนไหว
- คนที่น้ำหนักเพิ่มมักมีการเปลี่ยนแปลงท่าทาง (posture) และรูปแบบการเดิน (gait) ซึ่งเพิ่มแรงกดไม่สมดุลบนกระดูกอ่อนและเอ็นรอบข้อเข่า
- ส่งผลให้จุดรับแรงของข้อเข่า (joint loading points) ถูกใช้งานมากเป็นพิเศษ บางตำแหน่งเสื่อมเร็วกว่าปกติ
ข้อแนะนำและแนวทางการป้องกัน
- ควบคุมน้ำหนัก: การลดน้ำหนักแม้เพียง 5–10% ของน้ำหนักตัว สามารถลดอัตราเสี่ยงต่อการเกิดหรือการลุกลามของข้อเข่าเสื่อมได้อย่างมีนัยสำคัญ
- ออกกำลังกาย: ควรเน้นการเสริมความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบข้อเข่า (เช่น กล้ามเนื้อ Quadriceps, Hamstrings) เพื่อลดแรงกดบนกระดูกอ่อน
- ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม: หลีกเลี่ยงท่าที่เพิ่มแรงกดต่อเข่า เช่น การนั่งยอง ๆ นั่งคุกเข่า หรือนั่งพับเพียบเป็นเวลานาน
- โภชนาการ: รับประทานอาหารที่มีสารอาหารครบถ้วน ลดปริมาณไขมันและน้ำตาลที่มากเกินไป ซึ่งมีส่วนกระตุ้นการอักเสบของร่างกาย
สรุป: การเพิ่มน้ำหนักตัวเพียง 1 กิโลกรัม อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคข้อเข่าเสื่อมโดยเฉลี่ยราว 10–15% เนื่องจากภาระแรงกดและปัจจัยการอักเสบที่เพิ่มขึ้น การดูแลและควบคุมน้ำหนักจึงเป็นหัวใจสำคัญในการป้องกันและชะลอการลุกลามของโรคข้อเข่าเสื่อมอย่างมีประสิทธิภาพ
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
