[สุขภาพดีไม่มีในขวด] • บทนำ พยาธิใบไม้ตับ (Liver fluke) โดยเฉพาะสายพันธุ์ Opisthorchis viverrini ซึ่งพบได้บ่อยในประเทศไทย เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่ทำให้เกิดมะเร็งท่อน้ำดี (Cholangiocarcinoma) มากขึ้น การติดเชื้อเรื้อรังส่ง

สำรวจ
ลงทุน
คำถาม

มีบัญชีอยู่แล้ว?หรือ

•

18 ก.พ. เวลา 02:09 • สุขภาพ

• บทนำ

พยาธิใบไม้ตับ (Liver fluke) โดยเฉพาะสายพันธุ์ Opisthorchis viverrini ซึ่งพบได้บ่อยในประเทศไทย เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่ทำให้เกิดมะเร็งท่อน้ำดี (Cholangiocarcinoma) มากขึ้น การติดเชื้อเรื้อรังส่งผลให้มีการอักเสบ การบาดเจ็บของเซลล์ในท่อน้ำดี และกระตุ้นให้เกิดกระบวนการก่อมะเร็งตามมา

• สาเหตุการเกิดมะเร็งที่เกี่ยวข้องกับพยาธิใบไม้ตับ

การรับประทานปลาดิบหรือปลาที่ไม่สุกเพียงพอ

การรับประทานปลาน้ำจืดดิบ ๆ หรือปรุงไม่สุก เช่น ก้อยปลา ปลาร้าดิบ ทำให้ได้รับตัวอ่อนของพยาธิใบไม้ตับเข้าสู่ร่างกาย (Sripa et al., 2007)

การติดเชื้อเรื้อรัง

เมื่อพยาธิเข้าสู่ท่อน้ำดี จะก่อให้เกิดการอักเสบซ้ำ ๆ เรื้อรัง เป็นปัจจัยกระตุ้นให้เซลล์ในท่อน้ำดีเกิดการเปลี่ยนแปลงจนกลายเป็นเซลล์มะเร็ง (Brindley & da Costa, 2012)

ภูมิคุ้มกันในร่างกายและการอักเสบ

ร่างกายจะตอบสนองต่อพยาธิด้วยการอักเสบและกระบวนการทำลายเซลล์ด้วยสารอนุมูลอิสระ (Free radicals) หรือสารก่อกลายพันธุ์อื่น ๆ ซึ่งอาจทำให้สารพันธุกรรม (DNA) ของเซลล์เสียหายได้ (IARC, 2011)

• กลไกการก่อมะเร็ง (Carcinogenesis Mechanisms)

การอักเสบและการบาดเจ็บของเซลล์อย่างต่อเนื่อง

พยาธิใบไม้ตับทำลายเยื่อบุท่อน้ำดีโดยตรง ทำให้ร่างกายมีการซ่อมแซมเซลล์ซ้ำ ๆ การแบ่งตัวของเซลล์บ่อยครั้งอาจเพิ่มโอกาสเกิดความผิดปกติของยีน (Genetic mutation)

การหลั่งสารพิษและสารก่อมะเร็งจากพยาธิ

พยาธิสามารถหลั่งสารบางชนิด เช่น โปรตีนหรือเอนไซม์ที่กระตุ้นให้เกิดอนุมูลอิสระหรือกระบวนการอักเสบอย่างต่อเนื่องในท่อน้ำดี

การกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันผิดปกติ

การอักเสบเรื้อรังและการตอบสนองภูมิคุ้มกันผิดปกติ ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงระดับเซลล์ ทั้งในแง่การแบ่งตัวและการซ่อมแซม DNA ที่ผิดพลาด นำไปสู่การก่อมะเร็ง

ภาวะเสี่ยงร่วมกับปัจจัยอื่น

เช่น พฤติกรรมการบริโภคอาหารปนเปื้อนสารไนโตรซามีน (Nitrosamines) การสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์ และการอักเสบจากปัจจัยอื่น ๆ ล้วนเสริมให้ความเสี่ยงมะเร็งเพิ่มสูงขึ้นไปอีก

• แนวทางป้องกัน

หลีกเลี่ยงการรับประทานปลาดิบ

ปรุงปลาให้สุกอย่างทั่วถึงก่อนรับประทาน เพื่อทำลายตัวอ่อนของพยาธิ

ตรวจสุขภาพและถ่ายพยาธิอย่างสม่ำเสมอ

ในพื้นที่ระบาดหรือกลุ่มเสี่ยง ควรตรวจอุจจาระหรือเลือดเพื่อคัดกรอง และรับยาถ่ายพยาธิเมื่อจำเป็น

เสริมสร้างความเข้าใจด้านสุขาภิบาลอาหาร

ให้ความรู้และส่งเสริมการตระหนักถึงความเสี่ยงของการกินปลาดิบโดยตรง

• สรุป

การติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับถือเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะในประเทศไทย การติดเชื้อเรื้อรังเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดการอักเสบเรื้อรังและการก่อมะเร็งท่อน้ำดี การแก้ไขปัญหาคือการทำให้ประชาชนทราบถึงความเสี่ยง หลีกเลี่ยงการบริโภคปลาดิบ รวมถึงตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ

• เอกสารอ้างอิง

International Agency for Research on Cancer (IARC). (2011). Opisthorchis viverrini and Clonorchis sinensis. IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans.

Sripa, B., Kaewkes, S., Sithithaworn, P., et al. (2007). Liver fluke induces cholangiocarcinoma. PLoS Medicine, 4(7): e201.

Brindley, P. J., & da Costa, J. M. C. (2012). Helminth parasites, a malignant force to be reckoned with. PLoS Neglected Tropical Diseases, 6(9): e1769.

(หมายเหตุ: ข้อมูลในเอกสารนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้เบื้องต้น มิใช่คำวินิจฉัยทางการแพทย์ หากมีอาการหรือข้อสงสัยควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญ)

โฆษณา

ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน

• บทนำ

ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน