คัมภีร์กตัญญู (คำสอนขงจื่อเรื่องความกตัญญู)
หมวดที่ ๙ ว่าด้วยอริยประศาสน์
เจิงจื่อถามขึ้นว่า “เรียนท่านอาจารย์ สำหรับคุณธรรมแห่งอริยชนนั้น จะมิมีสิ่งใดที่สูงส่งยิ่งกว่าความกตัญญูแล้วกระนั้นฤๅ ?”
ขงจื่อกล่าวว่า “อันธรรมชาติแห่งฟ้าดิน มนุษย์ประเสริฐสุด และอันปฏิปทาแห่งมนุษย์ ก็หามีสิ่งใดจะประเสริฐเท่าความกตัญญูไม่ ส่วนความกตัญญูนั้น ก็หามีสิ่งใดที่จะยิ่งใหญ่เท่าการเคารพบิดาไม่ และอันการเคารพต่อบิดา ก็หาได้มีสิ่งใดที่จะล้ำเลิศเท่าการเคารพบรรพชนให้เสมอด้วยการเคารพเทิดทูนฟ้าไม่ และบุคคลที่สามารถกระทำได้ฉะนี้ ก็มีโจวกงท่านนี้เองแล
“แต่ครั้งอดีต โจวกงได้ทรงเซ่นสรวงองค์พระปฐมกษัตริยาธิราชเจ้าแห่งราชวงศ์โจวนามว่าโฮ่วจี้ ณ ชานเมืองดุจถวายบูชาฟ้า ทั้งยังได้ทรงบวงสรวงองค์พระชนกนามว่าเหวินหวัง ณ ศาลบรรพชนหมิงถังดุจถวายอภิวาทต่อองค์พระจาตุรันต์ ด้วยฉะนี้แล ประชาราษฎร์ทั่วสี่คาบสมุทร ต่างพากันมาบูชาอย่างพร้อมเพรียงตามแต่หน้าที่ที่ครอง ดังนั้น อันคุณธรรมแห่งอริยชน ยังจะมีสิ่งใดที่จะประเสริฐเท่าความกตัญญูได้อีกเล่า ?
“ดังนั้น บุตรธิดาก็จะปรนนิบัติต่อบุพการีด้วยความเคารพมากขึ้นเป็นทวี และเนื่องด้วยบุตรธิดามีความเคารพฉะนี้ อริยชนจึงสอนผู้คนให้มีความเคารพ เนื่องด้วยบุตรธิดามีความรักฉะนี้ อริยชนจึงสอนผู้คนให้มีความรัก ดังนั้นการอบรมแห่งอริยชนแม้นไม่เข้มก็จักสำเร็จ การปกครองแม้นไม่เคร่งก็จักร่มเย็น ทั้งนี้เพราะอิงในพื้นฐานแห่งมนุษย์แล
“อันมรรคาระหว่างบิดาและบุตร คือธรรมชาติที่มีมาแต่เดิมแล คือครรลองระหว่างกษัตริย์และขุนนางแล และการที่บิดามารดรให้กำเนิด ก็หามีสิ่งใดจะสำคัญเท่าการชูวงศ์สืบพงศาไม่ และการที่กษัตริย์ทรงปกแผ่บารมีแก่ขุนนาง ก็หามีสิ่งใดจะหนักแน่นเทียมเท่าได้อีกไม่
“ฉะนั้น หากไม่รักบุพการีแต่กลับไปรักผู้อื่น ก็คือการหักล้างคุณธรรมแล ไม่เคารพบุพการีแต่กลับไปเคารพผู้อื่น ก็คือการหักล้างจริยธรรมแล ด้วยเพราะเป็นสิ่งที่ควรอนุวัต หากแต่กลับกระทำการฝ่าฝืน ฉะนี้ ประชาราษฎร์ก็จะไร้บรรทัดฐานในการดำเนิน ไม่ฝักใฝ่ในทางกุศล หากแต่มุ่งในทางอกุศล แม้นจะได้มาซึ่งลาภสักการะ แต่ก็หาได้เป็นที่ชื่นชมของวิญญูชนไม่
“แต่วิญญูชนจะมิเป็นเช่นนั้น กล่าวคือ ด้านวาจาจักตรึกตรองก่อนว่าต้องเป็นที่กล่าวขานได้ ด้านปฏิปทาจักพิจารณ์ก่อนว่าต้องเป็นที่ยินดีได้ ด้านคุณธรรมจักใคร่ครวญก่อนว่าต้องเป็นที่เทิดทูนได้ ด้านกรณียกิจจักทบทวนก่อนว่าต้องเป็นที่เจริญตามได้ ด้านอิริยาจักคำนึงก่อนว่าต้องเป็นที่ทัศนาได้ ด้านปฏิคมจักพิเคราะห์ก่อนว่าต้องเป็นที่ยึดถือได้ แล้วจึงทำการอนุศิษฏ์ต่อปวงประชา ดังนั้นปวงประชาจึงยำเกรงแลรักใคร่ น้อมนำและเจริญตาม ดังนั้นจึงสามารถลุล่วงในด้านธรรมานุศาสน์ และดำเนินในรัฐประศาสนะแล”
คัมภีร์ซือจิงกล่าวไว้ว่า “วิญญูผู้ประเสริฐ จะไร้ซึ่งทุราจาร”
聖治章第九
曾子曰﹕敢問聖人之德﹐無以加於孝乎﹖
子曰﹕天地之性﹐人為貴。人之行﹐莫大於孝。孝莫大於嚴父﹐嚴父莫大於配天﹐則周公其人也。
昔者周公郊祀后稷以配天。宗祀文王於明堂﹐以配上帝。是以四海之內﹐各以其職來祭。夫聖人之德﹐又何以加於孝乎。
故親生之膝下﹐以養父母日嚴。聖人因嚴以教敬﹐因親以教愛。聖人之教不肅而成﹐其政不嚴而治﹐其所因者本也。
父子之道﹐天性也。君臣之義也。父母生之﹐續莫大焉。君親臨之﹐厚莫重焉。
故不愛其親而愛他人者﹐謂之悖德。不敬其親而敬他人者﹐謂之悖禮。以順則逆﹐民無則焉﹐不在於善﹐而皆在於凶德。雖得之﹐君子不貴也。
君子則不然﹐言思可道﹐行思可樂﹐德義可尊﹐作事可法﹐容止可觀﹐進退可度﹐以臨其民﹐是以其民畏而愛之﹐則而象之。故能成其德教﹐而行其政令。
詩云﹕淑人君子﹐其儀不忒。
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
