“วิถีแห่งขอนไม้”
อุปมาการท่องเที่ยวในสังสารวัฏ
กับขอนไม้ลอยน้ำ ตอนแรก
องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อครั้งเสด็จประทับอยู่
ใกล้แม่น้ำคงคา ทรงเคยตรัสเกี่ยวกับสัมมาทิฏฐิไว้ว่า
.
.
“ถ้ามีสัมมาทิฏฐิ ไม่นานเลย เดี๋ยวก็จะถึงพระนิพพาน”
พระองค์ทรงแสดงธรรมนั้น โดยอาศัยเหตุการณ์รอบตัว
ใช้สภาพแวดล้อมในขณะนั้นมาสื่อสาร
“เราจะแสดงธรรมให้ผู้บวชด้วยศรัทธาเหล่านี้
พ้นจากวัฏฏะ ด้วยอุปมาขอนไม้นี้”
พระองค์ทรงชี้ให้พระภิกษุดูขอนไม้ที่ลอยมา แล้วถามว่า
”ภิกษุทั้งหลายเห็นขอนไม้นั้นไหม?”
“เห็นพระเจ้าข้า”
“ ขอนไม้นั้นนะ
ถ้าไม่ติดฝั่งโน้น ๑
ถ้าไม่ติดฝั่งนี้ ๑
ถ้าไม่จมลงกลางแม่น้ำ ๑
ถ้าไม่เกยตื้น ๑
ถ้าไม่ถูกมนุษย์เก็บเอาไปใช้ ๑
ถ้าไม่ถูกอมนุษย์เอาไป ๑
ถ้าไม่ติดเวียนอยู่ในน้ำวน ๑
ถ้าไม่เน่าใน ๑
ถ้าขอนไม้นั้นมีเงื่อนไข คือ ปลอดจากภัยจาก ๘ อย่างนี้ขอนไม้นั้นจะลอยไปออกสู่สมุทร”
“แม้เธอทั้งหลายก็เช่นกัน ถ้าเธอทั้งหลายจะไม่เข้าใกล้ฝั่งนี้ ไม่เข้าใกล้ฝั่งโน้น ไม่จมในท่ามกลาง ไม่เกยตื้นไม่ถูกมนุษย์จับไว้ ไม่ถูกอมนุษย์เข้าสิง ไม่ถูกเกลียวน้ำวนดูดไว้ ไม่เป็นผู้เน่าภายใน เมื่อเป็นเช่นนั้น
เธอทั้งหลายก็น้อมไปสู่นิพพาน ข้อนั้นเพราะเหตุไร
เพราะสัมมาทิฏฐิย่อมน้อมไปสู่นิพพาน”
🍃 อุปมา “ขอนไม้ลอยน้ำ” ที่พระพุทธองค์ทรงตรัสไว้
มีความหมายว่าอย่างไร?
🍁 ๑) ถ้าไม่ติดฝั่งโน้น ๒) ถ้าไม่ติดฝั่งนี้
คำว่า “ฝั่งนี้” หมายถึง อายตนะภายใน
คำว่า “ ฝั่งโน้น” หมายถึง อายตนะภายนอก
อายตนะ แปลว่า ช่องทาง หมายถึง
ดินแดนต่อความรู้ หรือเครื่องรับรู้และสิ่งที่ถูกรู้
อายตนะภายใน คือ เครื่องรับรู้ มี ๖ ได้แก่
ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ
อายตนะภายนอก คือ เครื่องถูกรู้ มี ๖ ได้แก่
รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฏฐัพพะ ธรรมารมณ์
โดยอายตนะภายใน และ อายตนะภายนอก
จะจับกันเป็นคู่ ๆ คือ
ตา คู่กับ รูป
หู คู่กับ เสียง
จมูก คู่กับ กลิ่น
ลิ้น คู่กับ รส
กาย คู่กับ โผฏฏฐัพพะ
ใจ คู่กับ ธรรมารมณ์
▫️โผฏฏฐัพพะ คือ สิ่งที่มาสัมผัสกาย มี ๓ ธาตุ คือ
ธาตุไฟ (ร้อน-เย็น) ธาตุดิน ( อ่อน-แข็ง)
ธาตุลม (ตึง-ไหว)
▫️ ธรรมารมณ์ คือ สิ่งที่ถูกรับรู้ทางใจ เรื่องราวนึกคิด
คนทั่วไปถ้าไม่ติดฝั่งโน้น (อายตนะภายนอก)
ก็ต้องติดฝั่งนี้ (อายตนะภายใน) เช่น
ขณะที่เราเห็นสิ่งใด ใจของเรามักจะไหลไปหาสิ่งนั้น
ขณะนี้เห็นอาหาร ใจก็ไหลไปหาอาหาร
ขณะนี้เห็นทุ่งดอกไม้ ใจก็ไหลไปหาทุ่งดอกไม้
แม้แต่นักปฏิบัติก็ตาม เวลานั่งสมาธิแล้วใจลอย
ความคิดฟุ้งซ่าน ก็จะพยายามไม่ให้ใจลอยด้วยการ
พยามยามดึงจิตกลับมาไว้ที่กาย บางคนไม่อยากให้ไหลไปก็เพ่ง พยายามเพ่งตรึงเอาไว้ สุดท้ายติดหมด
ทั้งฝั่งโน้นและฝั่งนี้
“เผลอไปก็ติดฝั่งโน้น เพ่งเอาไว้ก็ติดฝั่งนี้”
🍁 ๓) ถ้าไม่จมลงกลางแม่น้ำ
คำว่า “จมตรงกลาง” หมายถึง นันทิราคะ
นันทิ แปลว่า ความเพลิดเพลินยินดี
ราคะ แปลว่า ความกำหนัด
การแปลภาษาบาลีเป็นไทย ต้องแปลจากท้ายมาหน้า
นันทิราคะ จึงแปลว่า ความกำหนัดด้วยอำนาจ
ความเพลินเพลินยินดี
เวลาเราเจออะไรที่รู้สึกพึงพอใจ เราจะมีความเพลิดเพลินยินดีก่อน เมื่อมีพึงพอใจแล้วก็มีความปรารถนาอยากได้อีก เช่น เห็นหน้าคนนี้แล้วรู้สึกพอใจเพลิดเพลิน รอบแรกเรียกยินดี คือ “นันทิ “
เมื่อมองแล้วรู้สึกอยากมองอีกครั้งเป็นความกำหนัด
คือ “ระคะ”
การขวนขวายเพื่อมองอีกครั้งจึงเรียกว่า “นันทิราคะ”
🍁 ๔) ถ้าไม่เกยตื้น
คำว่า “เกยตื้น” คือ คนที่มีอัสมิมานะ
“มานะ” แปลว่า การถือตัว ฉันดีกว่า ฉันเลิศกว่า
เมื่อคิดว่าตนเองเก่ง เราจึงหมดหนทางที่จะพัฒนาตัวเองให้ดีขึ้น
“อัสมิมานะ” แปลว่า การถือตัวว่าเป็นนั่น เป็นนี่
ถือตัวว่าดีกว่า เป็นเลิศกว่าผู้อื่น เช่น
ฉันเป็นพระถือธุดงค์ ฉันเป็นคนมีชื่อเสียง
ฉันเป็นคนมีอำนาจ ฉันเป็นผู้เชี่ยวชาญ หรือที่เหล่านักเลงวัยรุ่นต่างชอบพูดกันว่า “รู้ไหมฉันลูกใคร?”
อามิสมานะ เป็นเหมือนตัวคอยขัดขวางให้ไม่ก้าวหน้า
ในทางธรรมปฏิบัติ เหมือนขอนไม้ที่เกยตื้น
สังเกตเห็นเห็นไหมว่า ขอนไม้เวลาเกยตื้น มันจะเชิด ๆ เปรียบเที่ยบเหมือนการเชิดหน้า นี่แหละเกยตื้น
เพื่อไม่ให้บทความยาวจนเกินไปขออนุญาต
แบ่งเป็น 2 ตอนค่ะ โปรดติดตามตอนต่อไปนะคะ 😊
ขอบคุณทุกคนที่เข้ามาอ่านนะคะ❤️💚
#กระเรียนน้อย
Reference :
🙏 สาธุในธรรมะบรรยายโดย
พระอาจารย์กฤช นิมฺมโล
▫️ หนังสือ วิถีแห่งขอนไม้
▫️ปฐมทารุขันธสูตร สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค
- 10
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
