๓๑. ตะวันออก – ตะวันตก
พระพุทธรูปคืออะไร พระพุทธรูปทำด้วยปูนบ้าง สำริดบ้าง ทองบ้าง ถ้าเรารู้เท่านี้นับว่ารู้เรื่องนี้น้อยมาก
แต่ครั้งโบราณพระพุทธรูปนั้นเป็นการรวมขวัญ ทัศนคติความรู้สึกนึกคิดของกษัตริย์ พราหมณ์ สมณะ ขุนนาง ประชาชนทั้งหมด
ดังนั้นการสร้างพระคือกรรมวิธีทางสังคม
พระพุทธรูปคือเจดีย์อย่างหนึ่ง ถ้าเรียนทางโบราณคดีจะรู้ว่าพระพุทธรูปนั้นเป็นเจดีย์รูปหนึ่ง และเจดีย์ที่มีทรวดทรงคล้ายบาตรคว่ำและมีปล้องไฉนนั้นเรียกว่าสถูปซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของหลักธรรมะ
พระพุทธรูปนั้นผมเคยชี้ให้เพื่อนฝรั่งดูว่า คุณเข้าใจอะไรบ้างไหมในพระพุทธรูป เขาแสดงความงุนงงมาก ทำไมหูยานถึงบ่า ทำไมหัวแหลม ทำไมผมเหมือนหนามทุเรียน เขาถามเยอะแยะและนั่นคือสิ่งที่เขาเห็นก่อนเรา
คนที่อยู่ในวัฒนธรรมเก่าแก่มันเฉื่อยนิ่ง แต่คนนอกวัฒนธรรมจะเห็นได้ทันที เพราะเขาไม่คุ้นนั่นเอง พอเขาเห็นเขาชี้นี่คืออะไรแล้วเราเริ่มเรียน
สิ่งที่เราเฉย ๆ คุ้น ๆ เลยไม่รู้ว่ามันหมายถึงอะไร ช่อฟ้าระกาหมายถึงอะไร เราไม่รู้ พระพุทธรูปคืออะไรเราไม่รู้ เพราะเรายึดถือให้เป็นอะไรบางอย่างไปแล้ว ในที่สุดก็พลัดไปสู่รูปเคารพซึ่งเป็นลักษณะงมงาย
พุทธศาสนาเรารู้กันดีว่าเป็นศาสนาแห่งปัญญา แต่พฤติกรรมที่แสดงออกเนื่องจากกาลเวลา ศาสนาทุกศาสนาที่มาถึงมือของเรารุ่นนี้เป็นศาสนาที่จัดตั้งมาเรียบร้อยแล้ว คือถูกกระทำทางสังคมมา
ดังนั้นความผิดพลาดต่าง ๆนั้น ถูกยอมรับว่าเป็นความถูกต้องก็มี โดยเราไม่มีทางเลี่ยงเลย เพราะผ่านขบวนการทางสังคมมาเรื่อย ๆ จนกระทั่งความเฉื่อยนิ่งทางวัฒนธรรมเกิดขึ้น
อยุธยาตอนปลายนั้นวัฒนธรรมเริ่มเฉื่อยนิ่งแล้ว แม้รูปแบบสูงส่งมากภายใต้ระบบเทวราช กระทำให้ศิลปะนั้นพัฒนาถึงระดับ Classic
เทวราชนั้นหมายความว่าพระเจ้าแผ่นดินเป็นเทพ ทรงสามารถในทุกทาง เป็นกวี เป็นศิลปิน นักรบ ฯลฯ ราชสำนักของพระองค์ท่านเป็นแบบจำลองของสรวงสวรรค์
ก่อนหน้าสมัยพระบรมไตรโลกนาถหรือสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ก่อนหน้านั้นสุโขทัยเป็นระบบพ่อบ้าน พ่อปกครองลูก ระบบเทวราชนั้นพระเจ้าแผ่นดินเป็นเทวดาจอมเทพ และมีพระราชกรณียกิจซึ่งจอมเทพนั้นต้องดำรงกิจให้ลุล่วง เช่น หัวค่ำต้องมีการละเล่นขับฟ้อน ทั้งหมดนี้เร่งให้ศิลปะเติบโตเจริญรุ่งเรือง
ทั้งนี้เพราะระบบเทวราชนั้นพระเจ้าแผ่นดินทรงเป็นศูนย์กลาง เป็นจอมเทพ ดังนั้นพวกฟ้อนรำก็จะต้องพัฒนาศักยภาพขึ้นมาภายใต้ระบบเทวราช ทำให้ศิลปะพัฒนาสู่ Classic ได้ง่ายเพราะในหลวงเป็นผู้บันดาล จอมเทพเป็นผู้ให้รางวัลแก่ศิลปินนักฟ้อนต่าง ๆ
และในยามที่สองอาจจะเป็นการเล่นกวีในราชสำนัก ดังนั้นการคัดเฟ้นกวีน้ำใจห้าวหาญจะเกิด
และยามปลายทรงพระอักษร ดังนั้นพระเจ้าแผ่นดินจอมเทวราชเป็นทุกอย่าง ในช่วง ๓๐๐ปีของอยุธยา ศิลปะไทยได้ก้าวขึ้นสู่ Classic
อันเนื่องกับทางไท (พุทธิปัญญาสู่งานศิลป์ มรดกของแผ่นดินไทย ที่คนไทยทุกคนควรรู้)
บรรยายพิเศษแก่นักศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร คณะมัณฑนศิลป์ พ.ศ. ๒๕๓๒
ขอบคุณภาพ: อินเทอร์เน็ต
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
