๔๗. ข้อเสนอแนะบางประการต่อการสร้างสรรค์ศิลปะ
ชาวไร่ชาวนาเขามีชีวิตอยู่อย่างแท้จริง เมื่อเมล็ดพืชอยู่ในกำมือและเห็นเมฆฝน มีเสียงฟ้าลั่นครืน ๆ เขาเชื่อมั่นว่าจะอยู่รอดจะเลี้ยงลูกเลี้ยงเมียได้ด้วยความเพียรและความรักงาน
แต่เมื่อเมืองมันมีระบบขึ้นอันหนึ่งแล้ว มนุษย์ค่อย ๆ สูญเสียความเชื่อมั่นและไปฝากความเชื่อมั่นไว้ในระบบ และชีวิตไม่ได้รับการพัฒนาอย่างเอื้ออาทรต่อชีวิต
ทว่าระบบนั่นเองพัฒนาตัวมันมาอย่างไร้หลักแห่งเหตุผลและกรุณา
ส่วนใหญ่การพัฒนาระบบ มักจะสนองประโยชน์ของคนชั้นสูงโดยใช้คนอยู่เบื้องล่างเป็นฐานรองรับ สิ่งนี้เป็นสิ่งน่าสังเกต
รัฐบาลต้องสังวรมากทีเดียวว่า สิ่งที่รัฐจัดต้องไม่ทำลายรากฐานของความเชื่อมั่นในชีวิตของผู้คน ตรงข้ามรัฐต้องเอื้ออำนวย จะมีรัฐไหนบ้าง
เมื่อวูดโร วิลสัน ขึ้นบริหารประเทศเขาให้คติที่ดีมาก เขาบอกว่า “รัฐที่ดีนั้นคือ รัฐที่สังวรในอำนาจรัฐไว้เสมอ”
ทุกวันนี้มหาวิทยาลัยจัดการศึกษาให้เรา นั่นเป็นสิ่งที่รัฐพึงทำ แต่การศึกษาของเราเป็นเพียงการทำให้ผู้สำเร็จการศึกษาสำคัญตนผิด ๆ เสียเป็นส่วนใหญ่
มีระบบการศึกษาใดบ้างที่บอกว่า ตัวคุณนั่นแหละเป็นมนุษย์อยู่แล้ว คุณไม่จำเป็นต้องได้ปริญญา ผมคิดว่าไม่มีสถาบันไหน
ทำไมหนอผมจึงไม่อาจเป็นตัวของผมได้ ทำไมต้องอยากเป็นโมดิเกลียนี ทำไมผมอยากเป็นอย่าง ปิกัสโซ่ เขามีอะไรดีกว่าผม
มีคนหนึ่งไปถาม ปิกัสโซ่ ว่าทำไมคุณเขียนภาพราวกับเด็ก ๆ เขียน เขาบอกว่า รู้ไหมว่ากว่าจะเขียนเหมือนเด็กได้ ใช้เวลาค่อนชีวิต
เพราะว่า ภาพเขียนของเด็กเป็นภาพเขียนจากหัวใจ เขาไม่มีความรู้เรื่องประเภทขยะมูลฝอยมาก ทั้งไม่สับสนเหมือนผู้ใหญ่
แต่ว่าแน่นอนละเขาไม่สามารถเกินนั้นได้ เด็กก็คือเด็ก ต่อมาเขาเริ่มเรียนรู้ เขาเริ่มเติบโตขึ้น สมองค้นหาแบบอย่างในขณะที่ใจนั้นเป็นแก่น
ผมเชื่อว่างานศิลปะที่ดีนั้น มีเนื้อหาของมันเอง องค์ประกอบ สี ไม่สำคัญอะไรนัก สารัตถะของมันเหมือนนิยาย คือมีเนื้อเรื่องของมันเองแม้ไม่มีเทคนิคชั้นสูงนักแต่ก็มีเรื่องมีสภาวะของมัน
ผมเชื่อว่าคำว่า “มีเรื่องราว” จะจางจืดไป ไม่รู้จริงหรือเปล่า แต่สมัยผมเรียนคำนี้ก้องในโสตประสาท จำได้คือ ผมเขียนเด็กกำลังเก็บสายบัว แล้วข้างหลังนี่เกลี้ยงไม่มีอะไร พี่เปรื่องบอกว่าต้องเติมเรื่องให้มัน ให้มันมีเรื่องของมัน
เพราะว่าเนื้อหาของมันที่จริงไม่เกี่ยวกับเรานะ เราเข้าใจผิดว่าเราเป็นคนสร้างศิลปะ เราเพียงแต่เข้าใจถึงเนื้อหาของมันแล้วช่วยให้สภาวะนั้นปรากฏ ส่วนองค์ประกอบนั้นเป็นเรื่องทางสมองเข้าไปร่วม
ดังนั้นผู้ตัดสินงานศิลปะเขาไม่ดูที่สี ที่องค์ประกอบ เพราะรูปมันมีเนื้อหาของมันเอง มันมีชีวิตของศิลปะ องค์ประกอบอาจจะหย่อนไปบ้าง สีอาจจะไม่สดใสไปบ้าง แต่หากมันมีชีวิตของมันเองก็เป็นศิลปะที่ดีได้ ภาพเขียนครั้งปุริมกาลก็จัดเป็นศิลปะชั้นสูงได้
อันเนื่องกับทางไท (พุทธิปัญญาสู่งานศิลป์ มรดกของแผ่นดินไทย ที่คนไทยทุกคนควรรู้)
บรรยายพิเศษแก่นักศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร คณะมัณฑนศิลป์ พ.ศ. ๒๕๓๒
ขอบคุณภาพ: อินเทอร์เน็ต
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
