๔๘. ข้อเสนอแนะบางประการต่อการสร้างสรรค์ศิลป
สภาวะแวดล้อมตามธรรมชาตินั้นเองที่เข้ามาเคลื่อนไหวอินทรีย์ประสาทของมนุษย์ในการสร้างงาน
ภาพเขียนของศิลปินบาหลีก็พุ่มพวงดวงดอก ไปบาหลีเราจะเห็นเต็มไปด้วยพุ่มไม้และก็เนื่องจากภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นริ้วภูเขาไฟ รัฐบาลก็ไม่อาจทำอะไรโง่ ๆ เหมือนรัฐบาลของเรา คือพัฒนาให้มันราบเรียบเป็นหน้ากลอง เดชะบุญที่ทำไม่ได้
ภูมิภาคจึงยังเป็นแม่บทรักษาขนบประเพณีไว้อย่างมีพลานามัย
บ้านเราก็เคยเป็นอย่างนี้เมื่อผมเล็ก ๆ จำได้ว่ารุ่นพี่อายุ ๑๓-๑๔ แล้ว นมตั้งแล้ว ก็ยังอาบน้ำแก้ผ้า วิญญาณของมนุษย์สัมพันธ์กับสภาวะแวดล้อมโดยตรง นี่คือที่เรียกว่าองค์แรกคือ Spirit ของภูมิภาค
เมื่อเราทำลายสิ่งนี้หมด อินทรีย์ประสาทของเราจะไม่ชุ่มชื่นอีก
ถ้าเราไปป่าลึก ๆ จริง ๆ เราจะรู้สึกว่ามันไม่เหมือนป่าที่สวนลุมหรือที่ป่าปลูกใหม่ มันไม่ใช่ป่า มันเป็นต้นไม้ที่ถูกจับเข้าเรียงแถวแบบทหาร
ในขณะที่เราเข้าป่าดงดิบนั้นเราไม่อาจคิดอะไรที่โง่ ๆ ได้อีก วิญญาณของป่าก็เริ่มจัดระเบียบคลื่นสมองของเรา
การเห็นรวงผึ้งขนาดใหญ่เป็นวา ทำให้เราตะลึงงันในสเกลของธรรมชาติ ไม่เหมือนการเห็นน้ำผึ้งที่อยู่ในขวด
หลายสิ่งหลายอย่างที่เมืองได้ปกปิดวิญญาณของเราไว้
สิ่งแรกที่ผู้รักศิลปะหรือใครที่รักการดำรงชีวิตอยู่ เขาต้องทะลวงกำแพงเมืองเพื่อรับเอาไออุ่นและความชุ่มชื่นของแม่ธรณีและป่าดง
องค์ประกอบที่สำคัญอีกประการหนึ่ง คือภูมิปัญญาที่สืบสานและสร้างสรรค์ใหม่ ซึ่งเราต้องค้นคว้าศึกษาให้มาก มีศรัทธาอันอ่อนโยนต่อภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ
ขุดคุ้ยปัญญาโบราณที่ซ่อนอยู่ในลายกนก ช่อฟ้า ใบระกา และวิถีชีวิตที่ดำเนินอยู่อย่างเนิบช้า เหนือกาลเวลา ไม่เป็นทาสของตัณหา
ผมคิดว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องน่าสลด เราอยู่ในท่ามกลางของภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ แต่เราไม่สัมพันธ์เลยกับภูมิปัญญานั้น
ช่อฟ้าหน้าบัน คันทวย สิ่งเหล่านี้สำหรับผมแล้วเป็นปัญญาทั้งนั้น เป็นสติปัญญาของบรรพบุรุษที่แสดงออกในรูปของศิลปวัตถุ เพราะว่าถ้าเขาไม่มีปัญญา เขาจะทำมันไม่ได้
ทีนี้ที่ผมว่าน่าอนาถยิ่งตรงคนรุ่นเราแม้แต่ภูมิปัญญาที่จะซาบซึ้งก็ไม่มี เรายากไร้เสียแล้ว ฉะนั้นไม่ต้องพูดเรื่องภูมิปัญญาที่สร้างสรรค์เพื่อคนรุ่นหลัง ผมประเมินฝ่ายข้างต่ำไว้ก่อน
ผมรู้ดีว่าทุกวันนี้ยังมีศิลปินที่สืบทอดได้และมีภูมิปัญญา แต่ผมพูดเผื่อข้างต่ำเพื่อให้เราไม่ประมาท ผมคิดว่าช่วงนี้เป็นช่วงวิกฤติการณ์คุณค่า ต่อความเป็นไปของศิลปะร่วมสมัย ต่างฝ่ายถือคนละมุมคนละชายคนละฉาก แล้วเราก็ทุ่มเถียงกัน
แต่ผมคิดว่านั่นเป็นนิมิตที่ดีที่เราต้องทุ่มเถียงกันบ้าง อย่ากลัวคนที่ค้านเราเพราะว่าเราไม่รู้ตัวว่าเราจับที่มุมใด ให้ระวังสรุปให้ดี ๆ หากด่วนคิดว่าตนค้นพบแล้วนั่นอันตรายมาก
ความเจริญของเทคโนโลยีแต่ละก้าว ๆ ได้กระทำให้มนุษย์ค่อย ๆ เชื่อมั่นในสมรรถภาพของสมองมากขึ้น และอาจจะขาดหัวใจยิ่งขึ้น
อันเนื่องกับทางไท (พุทธิปัญญาสู่งานศิลป์ มรดกของแผ่นดินไทย ที่คนไทยทุกคนควรรู้)
บรรยายพิเศษแก่นักศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร คณะมัณฑนศิลป์ พ.ศ. ๒๕๓๒
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
