ไอน์สไตน์เป็นคนเหยียดผิวหรือไม่?
Blockdit Originals ซีรีส์บทความพิเศษ
ในปี 2018 สำนักพิมพ์ Princeton University Press ตีพิมพ์ไดอารีบันทึกการเดินทางของ อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ ชื่อ The Travel Diaries of Albert Einstein: The Far East, Palestine, and Spain 1922-1923
ไอน์สไตน์เขียนไดอารีเล่มนี้เขียนในช่วงเดือนตุลาคม 1922 ถึงมีนาคม 1923 เป็นเวลาที่เขาได้รับรางวัลโนเบลแล้ว และมีชื่อเสียงก้องโลก เวลานั้นไอน์สไตน์อายุสี่สิบต้น ๆ เขาเดินทางกับเอลซา ภรรยาคนที่สองไปเอเชีย ปาเลสไตน์ สเปน ใช้เวลาเดินทางห้าเดือนครึ่ง เป็นพื้นที่ที่เขาไม่เคยไปมาก่อน
การเดินทางผ่านฮ่องกง สิงคโปร์ แวะเมืองจีนสองเที่ยวเล็กเชอร์หกอาทิตย์ในญี่ปุ่น สิบสองวันในปาเลสไตน์ สามสัปดาห์ในสเปน
ภาพลักษณ์ของไอน์สไตน์คือคนฉลาด ใจดี มีเมตตา แต่ข้อความบางท่อนของบันทึกส่วนตัวของไอน์สไตน์ช็อคคนไม่น้อย เพราะมันขัดแย้งกับตัวตนของเขาในสายตาชาวโลก
ยกตัวอย่าง เช่น เขาเขียนว่าเมืองจีนเป็นเหมือน "ชาติแปลก ๆ ที่อยู่กันเป็นฝูง"
คนจีนเป็น "เหมือนเครื่องจักรมากกว่าคน" และ "คนทำงานหนัก สกปรก ทื่อ"
"น่าสงสารหากคนจีนเหล่านี้เข้าไปแทนที่เชื้อชาติอื่น... สำหรับพวกเรา ความคิดนี้น่าหดหู่จนพูดไม่ออก"
อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ กับภรรยา เอลซา ขณะเดินทางไปญี่ปุ่น
เดือนตุลาคม 1922
เมื่อเดินทางไปถึงเมืองโคลอมโบ ซีลอน (ศรีลังกา) เขาเขียนแสดงความสงสารพวกขอทาน แต่ก็บรรยายชาวสิงหลว่า "พวกเขาอยู่แบบสกปรกบนพื้น ส่งกลิ่นไม่ดี ทำงานน้อย ต้องการน้อย"
ไอน์สไตน์เขียนถึงคนญี่ปุ่นที่เขาเห็นว่า เป็นพวกไม่เคยมีปัญหา ไม่แสดงความรู้สึก ทำหน้าที่ทางสังคมอย่างร่าเริงและไม่เสแสร้ง แต่ภูมิใจในสังคมและชาติ การละทิ้งแนวทางดั้งเดิมของตนเพื่อโอบรับแนวทางของยุโรปไม่ได้ทำลายความภูมิใจในชาติ
สำหรับสตรีญี่ปุ่น เขาตั้งข้อสังเกตว่า "ดูเหมือนแต่งเติมเกินไปและดูอึดอัด นัยน์ตาสีดำ ผมสีดำ ศีรษะใหญ่ กิริยาลุกลี้ลุกลน"
วงแตก!
สื่อจำนวนมากสรุปว่า ไอน์สไตน์เป็นพวกเหยียดผิว (racist)
แต่การจะสรุปว่าไอน์สไตน์เป็นคนเหยียดผิว คงต้องใช้หลักฐานมากกว่าไดอารีเล่มเดียว เราต้องพิจารณาองค์ประกอบอื่น ๆ ตลอดชีวิตของเขาด้วย เพราะไดอารีเกี่ยวกับคนจีน คนญี่ปุ่น คนศรีลังกา ขัดแย้งกับบทบาทต่อต้านการเหยียดผิวของเขาในเวลาต่อมาอย่างหน้ามือกับหลังมือ
ข้อเท็จจริงแรกคือ ไอน์สไตน์เขียนไดอารีนานก่อนเกิดสงครามโลกครั้งที่สอง ก่อนเขาไปลี้ภัยที่สหรัฐฯ และนานก่อนเขามีบทบาทต่อต้านการเหยียดผิวในสหรัฐฯและที่อื่น ๆ ความจริงคือเขามีประวัติต่อต้านการเหยียดผิวมานานก่อนไปลี้ภัยที่สหรัฐฯ
ในบทความปี 1931 The World as I See It เขาแสดงความเห็นต่อต้านการแบ่งชนชั้น เขาเชื่อว่าการเหยียดผิวเป็นอุปสรรคใหญ่หลวงต่ออิสรภาพเพราะเขาเห็นตัวอย่างคนยิวในเยอรมนีที่ถูกกดขี่และเข่นฆ่า ตัวเขาเองเป็นยิว
เมื่อไอน์สไตน์ลี้ภัยไปอยู่ที่สหรัฐฯในปี 1933 เขาตกใจกับการแยกโรงเรียนและโรงหนังสำหรับคนขาวกับคนดำออกจากกัน
หลังจากนั้นเขาก็สนับสนุนองค์กรต้านการเหยียดผิวและสิทธิมนุษยชนหลายแห่งในอเมริกา เช่น The National Association for the Advancement of Colored People
ในปี 1937 นักร้องโอเปราแอฟริกันอเมริกัน Marian Anderson ไปร้องเพลงที่ McCarter Theatre ในมหาวิทยาลัยพรินซตัน ถูกปฏิเสธพักในโรงแรม เพราะเป็นคนผิวดำ ไอน์สไตน์ก็เชิญเธอไปพักที่บ้านของเขา
ในปี 1946 ไอน์สไตน์เขียนบทความ The Negro Question ตีพิมพ์ในนิตยสาร Pageant magazine ชี้ว่าลัทธิเหยียดผิวในอเมริกาเป็นโรคร้ายแรงที่สุด
เขายังร่วมกับองค์กรที่ต่อต้านการฆ่าคนดำแบบศาลเตี้ย กดดันให้ประธานาธิบดีสนับสนุนกฎหมายห้ามศาลเตี้ย
ปีนั้นเช่นกัน ไอน์สไตน์แสดงปาฐกถาให้นักศึกษาที่มหาวิทยาลัยลิงคอล์น เพนซิลเวเนีย มหาวิทยาลัยแรกที่ให้ปริญญาแก่นักศึกษาผิวดำ เขาพูดว่า "การแบ่งแยกคนผิวสีกับผิวขาวออกจากกันในสหรัฐฯไม่ใช่โรคร้ายของคนดำ แต่เป็นโรคร้ายของคนขาว ผมจะไม่ขอเงียบในเรื่องนี้"
การที่คนลี้ภัยในอเมริกาคนหนึ่งออกมาประณามคนอเมริกันมีแต่จะเข้าเนื้อตัวเอง เพราะความขัดแย้งเรื่องวีผิวในสหรัฐฯรุนแรงมากถึงขั้นฆ่ากัน
จุดยืนการต่อต้านการเหยียดผิวและการเมืองทำให้ โจเซฟ แม็คคาร์ธี หัวแถวขบวนการล่าแม่มดคอมมิวนิสต์ ชี้นิ้วบอกว่าไอน์สไตน์เป็นศัตรูของสหรัฐอเมริกา เอฟบีไอแอบฟังโทรศัพท์ ของเขา จดหมาย บ้านและที่ทำงานถูกค้น แม้แต่ถังขยะ
ตอนเขาตาย เอฟบีไอมีเอกสารที่แอบตามเขาถึง 1,800 หน้า
บทบาทต่อต้านการเหยียดผิว รวมทั้งการพูดถึงอันตรายของลัทธิทหาร ความคลั่งชาติ และการต่อต้านสงครามทั้งหลายนี้ทำให้เราต้องพิจารณาไดอารีของไอน์สไตน์ใหม่ เป็นไปได้ไหมที่คนคนหนึ่งเป็นทั้ง racist และ anti-racist? ด้านหนึ่งของเขาเหยียดผิว อีกด้านหนึ่งต่อต้านการเหยียดผิว? เป็นไปได้ไหมที่คนคนหนึ่งสามารถมีความขัดแย้งขนาดนี้? เป็นไปได้ไหมที่ข้อมูลไม่ครบถ้วน? เป็นไปได้ไหมที่คนจีน คนญี่ปุ่นส่วนน้อยที่เขาเห็นในเวลานั้นเป็นอย่างนั้นจริง ๆ? (เพียงแต่มันอาจไม่สามารถใช้เป็นตัวแทนคนทั้งประเทศได้)
และก็เป็นเรื่องขัดแย้งเช่นกัน ที่หากเขาเหยียดผิวชาวเอเชีย ทำไมเขาจึงชื่นชม มหาตมะ คานธี และวิธีการสู้แบบอหิงสา
ข้อเท็จจริงอีกข้อหนึ่งจากประวัติของเขาคือ ไอน์สไตน์แสดงทัศนคติเรื่องคนจีน คนญี่ปุ่น และชาวตะวันออกน้อยมาก ไอน์สไตน์ไม่ได้ใช้เวลาอยู่ในทวีปเอเชียนานพอเข้าใจวิถีชีวิตคนเอเชีย เราไม่รู้ว่าเขาพบคนจีนคนญี่ปุ่นแบบไหน บางจุดเขาอ้างคำพูดของครูชาวโปรตุเกสที่เขาพบบอกว่า "คนจีนไม่มีความสามารถที่จะถูกสอนให้คิดแบบตรรกะ และไม่มีความสามารถทางคณิตศาสตร์" นี่อาจเป็นการอ้างคำที่มีอคติของครูคนพูด เพราะจีนโบราณเก่งเรื่องตรรกะและคณิตศาสตร์
และประเด็นสุดท้ายคือ ข้อเขียนความคิดอ่านของเขาในไดอารีเกิดขึ้นอย่างน้อยสิบปีก่อนเขามีบทบาทต่อต้านการเหยียดผิวในสหรัฐฯ เป็นไปได้ไหมที่คนเปลี่ยนมุมมองและทัศนคติตามวัยและประสบการณ์ที่เพิ่มขึ้น? ใช่ไหมว่าเขาพัฒนาตนขึ้นเป็นไอน์สไตน์คนใหม่?
ไดอารีของไอน์สไตน์อาจเป็นภาพสะท้อนไม่ครบถ้วน แต่มันก็อาจเป็นหลักไมล์ชีวิตของเขาว่า อาจเป็นได้ที่เขา เคย เหยียดผิว แต่พัฒนาตนขึ้นเป็นต่อต้านการเหยียดผิว
ปฏิกิริยาของคนจีนยุคใหม่ต่อไดอารีนี้น่าสนใจและใจกว้างกว่าที่คาด
คนจีนไม่น้อยไม่คิดว่ามันเป็นการดูถูกเหยียดหยาม
"ไอน์สไตน์มีสิทธิ์ที่จะคิดอะไรก็ได้ มันเป็นเรื่องส่วนตัวของเขา เราเอามาเผยแพร่"
"เวลานั้นยุโรปถือเป็นศูนย์กลางจักรวาล ส่วนจีนคือตะวันออกไกล ไม่แปลกที่ชาวยุโรปส่วนใหญ่มีอคติล่วงหน้าว่าเอเชียเป็นดินแดนห่างไกลความเจริญ"
"คำพูดของเขาเป็นแค่บันทึกประวัติศาสตร์ท่อนหนึ่งในยุคนั้น"
ความหมายของคนจีนยุคใหม่ที่พูดคือ บริบทสังคมตอนนั้นก็คือตอนนั้น จะใช้กรอบคิดตอนนี้ไปวัดยาก เพราะคนจีนในตอนนั้นก็อาจเป็นอย่างนั้น เรากำลังใช้แว่นขยายปัจจุบันมองเขา
ยกตัวอย่าง เช่น เรื่องชายมีเมียหลายคน เราอาจใช้มาตรวัดปัจจุบันไปตัดสินคนรุ่นก่อนไม่ได้ เพราะสังคมแตกต่างกัน เรื่องการอนุรักษ์ป่าก็เช่นกัน เราอาจไม่สามารถใช้มาตรการอนุรักษ์ในวันนี้ไปวัดอดีต
ผมเคยได้ยินคนบอกว่า ไม่อ่านนวนิยายเรื่อง เพชรพระอุมา เพราะตัวละครฆ่าสัตว์ป่าสงวนมากเกินไป หากใช้บริบทของสังคมปัจจุบัน ก็ย่อมใช่ แต่หากพิจารณาว่าพนมเทียนเริ่มเขียนเรื่องนี้ในปี พ.ศ. 2507 ซึ่งสภาพป่าและมุมมองเกี่ยวกับการล่าสัตว์แตกต่างจากปัจจุบันอย่างมาก เราอาจเข้าใจเรื่องดีขึ้น
อีกประการหนึ่งที่น่าสนใจและสะท้อนเรื่องไดอารีของไอน์สไตน์ก็คือ พนมเทียนก็เปลี่ยนมุมมองเกี่ยวกับการล่าสัตว์ไป เมื่อวัยสูงขึ้น
นี่เป็นตัวอย่างที่บอกว่า มนุษย์เราเปลี่ยนความคิดและทัศนคติได้เสมอ ตามวัยและประสบการณ์
นี่ย่อมไม่ได้บอกว่าไอน์สไตน์เป็นเทวดา หรือทำอะไรก็ไม่ผิด แต่จะเข้าใจพฤติกรรมของคนจริง ๆ ก็ต้องมองกว้างและเข้าใจบริบทของสังคมด้วย
ข้อเขียน "เหยียดผิว" ของไอน์สไตน์อาจเป็นความขัดแย้งส่วนตัวของเขา เช่น เขาต่อต้านสงคราม แต่เมื่อถึงจุดที่เขาเห็นว่าจำเป็น เขาก็แนะนำให้ประธานาธิบดีรูสเวลท์สร้างระเบิดปรมาณู
บางทีมันแค่บอกว่าไอน์สไตน์เป็นเพียงมนุษย์ธรรมดา บางมุมมองบวก บางมุมมองเป็นลบ เหมือนเราทุกคน ความแตกต่างอาจอยู่ที่ว่าเรามีชื่อเสียงแค่ไหน หรือจะพูดหรือบันทึกความคิดหรือไม่
เหตุการณ์นี้ก็บอกเราว่าโลกนี้อาจไม่มีนักบุญจริง ๆ เราคาดหวังกับคนที่เราชอบว่าเขาต้องเป็นคนดีหนึ่งร้อยเปอร์เซ็นต์
คำถามหนึ่งที่น่าสนใจคือ สมมุติว่าไอน์สไตน์มีตัวตนสองด้าน เหยียดหยามคนเอเชีย แต่ไม่เหยียดหยามคนผิวดำ เราจะลดความชื่นชมต่อเขาหรือไม่ในด้านวิทยาศาสตร์หรือสิ่งที่เขาทำเพื่อโลก หรือทันใดนั้นบทบาทการต่อต้านการเหยียดผิวของเขาก็หมดความหมายไปทันที?
ไอน์สไตน์ไม่ใช่เทวดา เป็นเพียงคนธรรมดาที่เก่งที่เรื่องหนึ่งจนเราเกิดภาพลักษณ์ที่เราสร้างขึ้นมา ด้วยนิสัยของเขา เขาไม่สนใจภาพลักษณ์ เขาเขียนสิ่งที่อยู่ในความคิดของเขาเสมอ ทั้งเรื่องนี้ไปจนถึงเรื่องการนอกใจซึ่งสวนทางกับค่านิยมของสังคม หรือกระทั่งสวนทางกับศีลธรรม
มนุษย์เราล้วนมีความซับซ้อน ทั้งความเชื่อในด้านสว่างและด้านมืด ไอน์สไตน์บังเอิญเป็นคนมีชื่อเสียงโด่งดัง มีภาพลักษณ์อย่างหนึ่งที่เรายึดมั่น จนอาจกลายเป็นภาพลวงตา
และบางทีเราเป็นคนสร้างภาพลวงตานั้นขึ้นมาเอง
- 25
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
