โรคติดเชื้อทำร้ายมนุษยชาติมาอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานานได้อย่างไร ?
เหตุใดมนุษย์ที่มีทั้งความรู้ความเจริญทางวิทยาศาสตร์ มีการแพทย์และสาธารณสุขที่ดี รวมถึงมีสุขอนามัยยังมีโอกาสเจ็บป่วยจากโรคติดเชื้อได้อีก อะไรทำให้เชื้อก่อโรคเหล่านั้นคงอยู่และแฝงตัวรอโอกาสจู่โจมมนุษย์ ผมจะลองวิเคราะห์ในมุมมองของเชื้อโรคโดยไม่นับปัจจัยด้านอื่น ๆ เช่น สุขอนามัยโดยรวมของประชากรโลก แล้วเราจะได้เห็นว่าพวกมันปรับตัวมากแค่ไหนเพื่อความอยู่รอด
โรคติดเชื้อนั้นมีสาเหตุจากเชื้อก่อโรค (Germ / Pathogen) ที่อาจเป็นสิ่งไร้ชีวิตอย่างไวรัสหรือโปรตีนพรีออน หรือเป็นมีชีวิตอย่างปรสิตจำพวกหนอนตัวกลมและตัวแบน แบคทีเรีย รา โปรโตซัว พวกมันมีทั้งที่ดำรงชีวิตได้เองตามธรรมชาติและต้องดำรงชีวิตในร่างกายผู้ป่วยหรือพาหะและก่อโรค เกือบทั้งหมดของโรคติดต่อนั้นเกิดจากเชื้อจำพวกหลังทั้งสิ้น ดูเผิน ๆ คล้ายพวกมันเป็นเชื้อที่อ่อนแอ หากไม่ได้อยู่ในพาหะก็ก่อโรคไม่ได้
อย่างไรก็ตามมันอาจจำศีลด้วยการสร้างสปอร์ หรือจำศีลในพาหาะที่ป่วยแล้วตายแต่อาจถูกสภาพแวดล้อมในธรรมชาติเก็บถนอมเอาไว้อย่างดีไม่ต่างกับมัมมี่ เปรียบไปแล้วก็คล้ายเรื่องราวของปิศาจที่ถูกปิดผนึก และนี่คือสิ่งที่นักวิทยาศาสตร์วิตกกังวลเมื่อสภาพแวดล้อมของโลกเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะสภาวะโลกร้อนที่เกิดขึ้นนั้นยิ่งเป็นตัวกระตุ้นอย่างดี ทุกครั้งที่น้ำแข็งขั้วโลกละลาย การแตกตัวของธารน้ำแข็ง เกิดแผ่นดินไหวหรือภูเขาไฟระเบิด การเปลี่ยนแปลงนี้อาจ “เปิดผนึก” ปลดปล่อยเชื้อโรคที่จำศีลออกมา แล้วพวกเรามนุษยชาติหรือสิ่งมีชีวิตอื่นก็อาจตกเป็นเหยื่อของเชื้อโรคที่แพร่กระจายในพริบตา
ทำไมการแพทย์และการสาธารณสุขที่ดีจึงจัดการกับเชื้อโรคเหล่านี้ไม่ได้ ? แค่ค้นหาผู้ป่วยทั้งหมดแล้วรักษาก็น่าจะยุติวงจรโรคระบาดได้แล้วนี่นา ตรรกะนี้ไม่เป็นจริงด้วยเหตุผลสามข้อ ข้อแรก ตัวเชื้อถูกเก็บไว้เพื่อการศึกษาวิจัย นี่เป็นความเสี่ยงที่ยอมรับได้เนื่องจากมีมาตรการความปลอดภัยและคือความจำเป็นที่ต้องมีวัตถุทดลองสำหรับเก็บเกี่ยวองค์ความรู้และผลิตวัคซีน
ข้อสอง เชื้อโรคอาจคงอยู่หรือดำรงชีพได้ในพาหะอื่น เช่นแฝงตัวอยู่กับพืชหรือสัตว์บางชนิดหรือหลายชนิด ซึ่งอาจทำได้เพียงมีชีวิตอยู่หรืออาจเพิ่มจำนวนขึ้นได้ หากเป็นเช่นนี่การตัดวงจรโรคระบาดย่อมหมายถึงการกำจัดพาหะให้สูญพันธุ์ ซึ่งแทบเป็นไปไม่ได้และจะส่งผลกระทบใหญ่หลวงต่อห่วงโซ่อาหารรวมถึงระบบนิเวศด้วย
แต่ธรรมชาติของเชื้อก่อโรคมักอิงอาศัยอยู่กับพาหะเพียงไม่กี่ชนิด เช่นเชื้อก่อโรคในมนุษย์ก็ต้องการมนุษย์หรือสัตว์พาหะอีกอย่างน้อยหนึ่งชนิด เช่นเชื้อมาลาเรียเป็นโปรโตซัวที่อาศัยยุงก้นปล่องเป็นพาหะ หรือโรคพิษสุนัขบ้าที่เชื้อไวรัสอาศัยสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทุกชนิดเป็นพาหะ เป็นต้น ถึงกระนั้นก็ยังมีเชื้อจำพวกที่ต้องอาศัยมนุษย์เท่านั้นเพื่อให้ครบวงจรการดำรงชีพ ซึ่งการแพทย์และสาธารณสุขยังขจัดมันออกไปให้พ้นจากความเป็นอยู่ของพวกเราไม่ได้ เหตุผลข้อสามซึ่งมันยังคงอยู่นั่นคือการปรับตัวอันน่าพิศวง
เชื้อก่อโรคที่ต้องอาศัยมนุษย์เท่านั้นมีการปรับตัวสามแบบเพื่อดำรงอยู่ หนึ่งคือหลบหลีกการฆ่าโดยระบบภูมิคุ้มกันด้วยการจำศีลในร่างกายได้เป็นเวลานาน เช่นแบคทีเรียก่อวัณโรค Mycobacterium tuberculosis ไม่เช่นนั้นก็ต้องเป็นเชื้อที่แพร่กระจายได้ง่ายและรวดเร็ว เช่นไวรัสก่อโรคหวัดธรรมดา
นอกจากนี้ต้องเป็นเชื้อที่อาการของโรคไม่รุนแรงจนฆ่าผู้ป่วย ข้อสุดท้ายนี้สำคัญมากสำหรับเชื้อก่อโรค เนื่องจากถ้าพาหะเจ็บป่วยและตายในเวลาอันสั้น ท้ายที่สุดตัวเชื้อจะไม่ทันได้แพร่ระบาดและตายไปพร้อมกับพาหะ ตัวอย่างเช่นเชื้อไวรัส HIV ที่ติดเชื้อและทำลายเม็ดเลือดขาวลิมโฟไซต์ ซึ่งเป็นเม็ดเลือดขาวกลุ่มที่คอยประสานงานเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกัน การตายของเม็ดเลือดขาวเหล่านี้ไม่ฆ่าผู้ป่วย เราเห็นได้ชัดว่าผู้ป่วยโรค HIV ยังมีชีวิตอยู่ได้อีกร่วมสิบปี แต่ท้ายที่สุดเมื่อไม่มีตัวสั่งงานและประสานงาน ระบบภูมิคุ้มกันก็ไร้ประสิทธิภาพและผู้ป่วยจะตายด้วยการติดเชื้ออื่น ๆ แทน
เราเห็นได้ชัดว่าไวรัสโควิด-19 นั้นปรับตัวในแบบที่สองปนกับสามนิด ๆ นั่นคือแพร่กระจายได้ง่ายและรวดเร็ว แต่ไม่รุนแรงจนฆ่าผู้ป่วย ถึงกระนั้นมันก็มีความรุนแรงโดยรวมสูงกว่าไข้หวัดใหญ่ประจำปี นี่จึงเป็นเรื่องที่แพทย์และนักวิทยาศาสตร์เป็นกังวล
และนั่นคือทั้งหมดเกี่ยวกับเชื้อก่อโรคและวิธีการที่มันใช้เพื่อแฝงตัวและรอโอกาสทำร้ายมนุษยชาติ จึงเป็นหน้าที่ของพวกเราที่ต้องศึกษา เรียนรู้ ป้องกันและบำบัดรักษาโรคภัยไข้เจ็บทั้งหลายด้วยองค์ความรู้และเครื่องมือทุกชนิดที่มี ซึ่งเป็นหนึ่งในเป้าหมายสุดท้ายของทุก ๆ ศาสตร์ นั่นคือยกระดับคุณภาพชีวิตของมนุษย์ให้ดียิ่งขึ้น
เพราะความไม่มีโรคนั้นเป็นลาภอันประเสริฐที่ทุกคนต้องการ
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
