Blockdit Logo (Mobile)
A WAY OF LIFE : ทางผ่าน
•
10 ธ.ค. 2021 เวลา 13:46 • ปรัชญา
"รู้จักแนวรุกแนวรับในการภาวนา"
" ... อย่างคนฟุ้งซ่านมากไม่รู้จะทำอย่างไร
ทำอย่างไรก็ไม่สงบ ไม่รวม ไปนั่งสมาธิก็เคลิ้ม
ทำไมนั่งสมาธิแล้วเคลิ้ม
เพราะตอนที่ฟุ้งซ่านมากจิตเหนื่อย
พอไปนั่งในรูปแบบปุ๊บหลับปั๊บเลย เคลิ้มๆ หลับไปเลย
เพราะจิตมันเหนื่อยเกินไป
แต่ถ้ามันชอบฟุ้งซ่านมากกำหนดหัวข้อให้มันคิด
มันอยากคิดนักให้คิดเรื่องร่างกาย
ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เอ็น กระดูก
ดูไปทีละส่วนๆ เป็นของไม่สวยไม่งาม ไม่สะอาด
นี้เรากำลังทำสมถะ
เพราะฉะนั้นพิจารณาอสุภะก็ได้สมถะ
1
หรือคิดพิจารณาไตรลักษณ์
ร่างกายนี้ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา คิดๆๆ ไป
แต่ไม่ได้คิดทั้งวันทั้งคืน
ถ้าจิตมันเริ่มวุ่นวายบ้างเราคิดๆๆ ไป
เราก็พยายามน้อมจิตเข้าหาอารมณ์อันเดียว
ให้มันได้พักบ้าง
1
จิตที่มันชินที่จะไปคิดพิจารณา มันจะไม่ชอบพัก
แล้วมันจะฟุ้งซ่าน
มันไม่ชอบพักก็ต้องรู้จักวิธีการที่ให้มันพักได้บ้าง
เลือกอารมณ์ที่อยู่ด้วยแล้วมีความสุข
แล้วก็อยู่กับอารมณ์อันนั้นไป
แต่ถ้าเราอยู่กับอารมณ์อันนั้นแล้วมีความสุขก็จริง
แต่อารมณ์นั้นเป็นของข้างนอก
นอกจากกายนอกจากใจเราอะไรอย่างนี้
ให้รู้ทันว่าจิตมันไปข้างนอก
1
ตอนหลวงพ่อเป็นโยม ทำงานใช้ความคิดเยอะ
ก่อนอยู่สภาความมั่นคงฯ งานมีแต่เรื่องหนักๆ ทั้งนั้น
วันๆ จิตเครียดมากเลย
กลับมาบ้านจะให้ไปนั่งสมาธิไปอะไรอย่างนี้
จิตมันเตลิดเปิดเปิงมันเอาไม่อยู่
หลวงพ่อก็ไปนั่งอ่านการ์ตูน
1
ยุคนั้นไม่มีอินเทอร์เน็ตหรอก ซื้อหนังสือการ์ตูนมา
ต่วยตูนบ้าง ขายหัวเราะบ้างอะไรพวกนี้
ออกมาซื้อทุกเล่มเลย
อ่านๆๆ อ่านพอให้ใจมันเปลี่ยนอารมณ์
อารมณ์ที่มันคิดเรื่องงานชุลมุนวุ่นวาย
เปลี่ยนมาเป็นอารมณ์จากการอ่านหนังสือ
มันเป็นอารมณ์เดียวแล้ว จิตใจก็สบาย
มีกำลังก็ไปภาวนาต่อ
1
บางช่วงอ่านหนังสือหมดแล้วไม่มีหนังสือจะอ่าน
หนังสือยังไม่ออกอะไรอย่างนี้ หลวงพ่อไปดูพระ
มีพระเครื่องอยู่กล่องหนึ่ง กล่องแค่นี้เอง
ดูองค์นี้ๆ จิตหลวงพ่อมันชอบออกนอก
ดูองค์นี้ แหม พลังดี สดชื่น ดูแล้วสดชื่น
พระเครื่องก็เหมือนแหล่งพลังงานสำรอง
แต่นี้ไม่แนะนำให้เราทำ
ถ้าพวกเราทำเราไม่ชำนาญจริงเตลิดเลย
เดี๋ยวขยายก็มีองค์นี้
แล้วอยากได้เบญจภาคีอะไรอย่างนี้ ประสาทกิน
1
เราไปหาอารมณ์อะไรที่สบายๆ
เลี้ยงหมา เลี้ยงแมวอะไรก็ไปเล่นกับแมว
ดูแมวมันกระโดดไปกระโดดมาสบายใจ
เปลี่ยนอารมณ์จากอารมณ์ที่ทำงานมาเคร่งเครียด
เปลี่ยน พอใจมาอยู่ในอารมณ์ที่สบาย มีความสุข
เดี๋ยวเราก็ภาวนาใหม่
เริ่มต้นภาวนาหายใจเข้าพุท
หายใจออกโธปุ๊บเดียว สงบแล้ว
แต่ถ้าใจกำลังฟุ้งมานั่งหายใจเข้าพุทออกโธ
ไม่สงบหรอก
ก็ต้องมีชั้นเชิง มีลีลา รู้จักหลอกล่อจิต
จิตมันซนมากก็หลอกล่อมัน ด้วยอารมณ์ที่มันสบายใจ
เสร็จแล้วก็ค่อยมาภาวนาให้เข้าที่เข้าทาง
หรือเจริญปัญญาไป
1
ไปล้างรถก็ได้ มีรถก็ไปล้างรถ
มีงานอะไรที่ใช้ร่างกายทำ ไปทำ
แล้วเห็นร่างกายทำงานใจเป็นคนดูอย่างนี้
สมาธิมันก็จะเกิด ดีกว่าไปนั่งแล้วเคลิ้มแล้วเคยตัว
โมหะครอบจิตจนเคยตัว
ฉะนั้นพยายามกระดุกกระดิก กระดุกกระดิกไป
พอจิตมีกำลัง จิตมีกำลังแล้วก็ถึงขั้นเจริญปัญญา
ศิลปะในการภาวนา
1
เจริญปัญญา
ถนัดที่จะเห็นกายแสดงไตรลักษณ์ก็ใช้กาย
ถนัดที่จะเห็นเวทนาแสดงไตรลักษณ์ก็ใช้เวทนา
ถนัดที่จะเห็นจิตตสังขาร
กุศล อกุศลทั้งหลายแสดงไตรลักษณ์ ก็ใช้กุศล อกุศล
หรือถ้าชำนิชำนาญเรื่องของจิตพอ
เราก็ใช้จิตนั่นล่ะมาทำกรรมฐาน
เห็นว่าจิตนี้เดี๋ยวก็เป็นผู้รู้ เดี๋ยวก็เป็นผู้คิด
เดี๋ยวก็เป็นผู้รู้ เดี๋ยวก็เป็นผู้ไปดูรูป
เดี๋ยวก็เป็นผู้รู้ เดี๋ยวก็เป็นผู้ไปฟังเสียง
เฝ้ารู้ความเปลี่ยนแปลงของจิต อย่างนี้ก็เดินปัญญาได้
การเจริญปัญญาถ้าว่าดูกาย หรือดูเวทนา
หรือดูจิตตสังขารอะไรก็ตาม
สุดท้ายมันก็เข้ามาที่จิตทั้งหมด
เข้ามาถึงจิตถึงใจจริงๆ
ฉะนั้นครูบาอาจารย์ส่วนใหญ่ท่านจะสอนว่า
ภาวนาในขั้นแตกหักมาแตกหักลงที่จิต
แตกหักลงที่จิต ไม่ได้แตกหักลงที่อื่นหรอก
ฉะนั้นเราภาวนาค่อยๆ ทำไป ค่อยๆ รู้สึก
ค่อยๆ รู้สึกไป
เบื้องต้นถ้าจิตยังไม่มีสมาธิพอ ก็ฝึกให้มีสมาธิ
อยู่กับอารมณ์ที่ทำแล้วไม่โมหะครอบ ไม่ถูกโมหะครอบ
หรือไม่ทำแล้วเคร่งเครียด
ถ้าเคร่งเครียดโทสะครอบ
หรือทำแล้วเพลิดเพลินลืมไปเลย อย่างนั้นก็ไม่ดี
อย่างบางคนชอบเลี้ยงนก เลี้ยงนกแก้วสวยๆ
ไปดูนกมันบินไปบินมาอยู่ในกรง
ดูแล้วเพลินเลยลืมตัวเอง อันนั้นไม่ดี
แต่ถ้าดูนก หรือดูหมา ดูแมว ดูต้นไม้
ดูไปแล้วจิตเกิดกุศลรู้ทัน จิตเกิดอกุศลรู้ทัน
อย่างดูต้นไม้จิตสงบ เบิกบาน
รู้ว่าจิตสงบ เบิกบาน รู้เนื้อรู้ตัว อย่างนี้ก็ดี
หรือดูต้นไม้อยู่ แหม หนอนมันมากินต้นไม้เรา
โทสะเกิดแล้ว รู้ว่ามีโทสะ
อย่างนี้เราก็เจริญปัญญาได้แล้ว
ฉะนั้นการภาวนา ไม่ทำสมถะก็ทำวิปัสสนา
มีศิลปะประจำตัว รู้จักผ่อนหนักผ่อนเบา
จิตเราเหนื่อยเกินไปก็ไม่ตะบี้ตะบัน
ไปนั่งจะให้สงบ มันไม่สงบ
หาอะไรที่ผ่อนคลายให้มันเสียหน่อยหนึ่ง
มันเหมือนร่างกายทำงานมาเหนื่อยๆ
แล้วก็จะใช้มันทำงานต่อ
หรือจิตใจเราทำงานมาเหนื่อยๆ
แล้วก็จะใช้มันทำงานต่อ
ทำงานมาทั้งวัน เหนื่อยทั้งกาย เหนื่อยทั้งใจ
จะมาทำกรรมฐานต่อก็เหนื่อยกาย
เหนื่อยใจหนักเข้าไปอีก อย่างนี้ไม่ไหว
ร่างกายมันเหนื่อยก็ให้มันพักหน่อย หาขนมให้มันกิน
ให้มันอาบน้ำให้ตัวเย็นๆ สบาย ผ่อนคลายก่อน
นี้เปรียบเทียบ ไม่ใช่ให้ไปอาบน้ำทำกรรมฐาน
เปรียบเทียบให้ฟัง
อย่างหลวงพ่อไปดูการ์ตูน
ร่างกายเหนื่อยๆ ยังไม่รีบไปภาวนาหรอก
ไปนั่งดูการ์ตูน ใจเราก็เครียดทำงานมา
ดูการ์ตูนขำๆ อะไรอย่างนี้
ใจสบายแล้วก็ค่อยภาวนาต่อ
ค่อยดูกาย ค่อยดูใจไป
ทำความสงบปุ๊บจิตก็ตั้งมั่นแล้ว
พอจิตตั้งมั่นแล้วก็แยกขันธ์ไป
แล้วก็ดูกาย ดูใจ ดูธาตุ ดูขันธ์
แต่ละอย่างเขาแสดงไตรลักษณ์ไป
ดูไปๆ จิตเหนื่อย ฉะนั้นเวลาเดินปัญญาจิตก็เหนื่อยได้
พอจิตมันเหนื่อยเราก็ไม่ฝืนที่จะดูไตรลักษณ์หรอก
เราก็ให้จิตมันพัก จะพักกับอะไร
ก็พักกับอารมณ์กรรมฐานที่เราถนัดนั่นล่ะ
ถ้าวันไหนหลวงพ่อจิตยังมีกำลังเหลืออยู่
หลวงพ่อก็พักอยู่กับจิตเลย พักเข้าที่จิตเลย
ถ้าวันไหนกำลังมันตกมาก หลวงพ่อก็หายใจ
หายใจ 2 ทีก็ขนลุกแล้ว ขนลุก ใจสว่าง ใจสบาย
พอใจมีกำลังแล้วก็กลับมาเดินปัญญาอีก
การปฏิบัติรู้จักแนวรุกแนวรับ
ไม่ใช่ฝืนบังคับตัวเองตลอดเวลาแล้วก็เครียด
เครียดแล้วก็ไม่ได้อะไรขึ้นมา ได้แต่ความทุกข์
ถ้าฝืนมากบังคับมาก เรียกอัตตกิลมถานุโยค
ถ้าตามใจกิเลสไม่รู้จักฝืนเลย ไม่รู้จักบังคับเลย
เรียกกามสุขัลลิกานุโยค
ก็ย่อหย่อนตามกิเลสไปเหมือนกัน
ตัวสำคัญที่จะช่วยเราในการปฏิบัติได้
คือความช่างสังเกตของเรา โยนิโสมนสิการ สังเกตเอา
เวลานี้ควรทำให้จิตใจผ่อนคลายก็ทำ
เวลานี้ควรทำสมถะก็ทำ
เวลานี้ควรเจริญปัญญาก็เจริญปัญญา
รู้จักแนวรุกแนวรับของเรา
ทำอะไรไม่ได้จริงๆ
หลวงพ่อดูการ์ตูนด้วยซ้ำไปแต่ก่อนนี้
ฟังแล้วเหมือนไม่ใช่กรรมฐาน
แต่ตอนนั้นเป็นโยมทำได้ พระไม่มีการ์ตูนให้ดู
พูดอย่างนี้ไม่ต้องเอาการ์ตูนมาถวายพระนะ
การ์ตูนเดี๋ยวนี้ค่อนข้างลามก ไม่ต้องเอามาถวาย
แล้วพระก็มีอย่างอื่นทำ
ทำงานในวัดนี่ล่ะก็เป็นการเปลี่ยนอารมณ์
ไม่ให้หมกมุ่น ไม่ใช่นั่งสมาธิอย่างหมกมุ่น ไม่ดี
เดินปัญญาอย่างหมกมุ่น ไม่ดี
ในวัดก็มีมาตรการเปลี่ยนอารมณ์
ถึงเวลาออกมากวาดวัด ไปปลูกป่า
ไปช่วยกันปลูกป่า ต่อไปสัตว์มันได้อาศัย
เพิ่มพื้นที่สีเขียว ... "
.
หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
20 พฤศจิกายน 2564
ติดตามการถอดไฟล์ฉบับเต็มจาก :
...
Photo by : Unsplash

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา