การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม: โครโมโซม | Biology with JRItsme.
🕕 เวลาที่ใช้ในการอ่าน 6 นาที
แคริโอไทป์หรือแผนผังโครโมโซมทั้งหมดต่อหนึ่งเซลล์มนุษย์ ที่มา: https://www.mun.ca/biology/scarr/Human_Karyotype.html
สำหรับมนุษย์แล้ว ต่อหนึ่งเซลล์จะประกอบไปด้วยโครมาทินซึ่งเป็นสาย DNA อยู่ภายในนิวเคลียส แต่เมื่อเกิดการแบ่งเซลล์ มันจะหดสั้นลงเป็นโครโมโซมทั้งหมด 2 ชุด (2n) 23 คู่ 46 แท่ง ซึ่งแบ่งออกเป็น “โครโมโซมร่างกาย” [Autosome] ที่ทำหน้าที่ควบคุมและแสดงลักษณะทางพันธุกรรมที่เกี่ยวข้องกับรูปร่าง โครสร้าง พัฒนาการ การทำงาน รวมถึงเมตาบอลิซึมร่างกาย มีทั้งหมด 22 คู่ และ “โครโมโซมเพศ” [Sex chromosome] ที่ทำหน้าที่เกี่ยวรูปร่าง โครงสร้าง และพัฒนาการเรื่องเพศ มีทั้งหมด 1 คู่
โครงสร้างของโครโมโซม ที่มา: http://www.biologyalive.com/life/classes/genetics/documents/Unit%201/genetics/defin.htm
แม้โครโมโซมร่างกายกับโครโมโซมเพศจะมีหน้าที่และขนาดต่างกัน แต่ก็มีรูปร่างที่คล้ายคลึงกัน คือมีลักษณะเป็นปาท่องโก๋ที่แต่ละข้างเรียกว่า “โครมาทิด” [Chromatid] แปะกันตรงกลางที่เรียกว่า “เซนโทรเมียร์” [Centromere] แต่ละบริเวณของโครโมโซมประกอบด้วยยีนต่าง ๆ ที่ทำหน้าที่ควบคุมและแสดงออกลักษณะออกมา ถ้าพิจารณาแค่โครมาทิดเดียวจะเรียกบริเวณนั้นว่า “โลคัส” [Locus] และหากพิจารณาโครมาทิดทั้งคู่ที่ควบคุมลักษณะเดียวกัน แต่อาจแสดงออกไม่เหมือนกันเรียกว่า “แอลลีล” [Allele]
โครโมโซมร่างกายจะมีควบคุมและแสดงลักษณะออกมาโดยผ่านแอลลีล และกลไกแอลลีลเด่นด้อยตามตอนที่แล้ว ทำให่มีการแสดงลักษณะเด่นด้อยพันธุ์แท้ หรือเด่นพันทางออกมา ส่วนโครโมโซมเพศจะต่างออกไปเล็กน้อย (ไม่อ่ะ... ต่างเยอะเลย...) โดยเริ่มจากโครโมโซมเพศทั้งตัวที่ควบคุมลักษณะและแสดงออกเพศหญิงเรียกว่า “โครโมโซม X” [X chromosome] และโครโมโซมที่ควบคุมลักษณะและแสดงออกเพศชายเรียกว่า “โครโมโซม Y” [Y chromosome]
เพศชายจะมีคู่โครโมโซมเป็น X หนึ่งตัวกับ Y หนึ่งตัว เขียนสั้น ๆ ว่า “XY” และเพศหญิงจะมีคู่โครโมโซมเพศเป็น X สองตัว
เขียนสั้น ๆ ว่า “XX” โดยจะมียีนที่อยู่บนโครโมโซม X ไม่ว่าจะเป็นยีนเด่นหรือด้อย ทั้งชายและหญิงจะสามารถพบและอาจแสดงออกมาได้ กับยีนที่อยู่บนโครโมโซม Y ไม่ว่าจะเป็นยีนเด่นหรือด้อย จะพบและแสดงออกเฉพาะเพศชายเท่านั้น
ตัวอย่างความเป็นไปได้ของรุ่นลูก เมื่อพ่อปกติ กับแม่ที่พบยีนเด่นโครโมโซม X แสดงอาการ (ซ้าย) และเมื่อพ่อพบยีนเด่นบนโครโมโซม X ซึ่งแดงอาการ กับแม่ที่ปกติ (ขวา) ที่มา: https://en.wikipedia.org/wiki/X-linked_dominant_inheritance
ตัวอย่างเช่น โรคฟอสเฟตในเลือดต่ำ (Hypophosphatemia) ที่เป็นยีนเด่นบนโครโมโซม X หากผู้ชายได้รับยีนได้จะแสดงอาการอย่างไม่มีเงื่อนไข ส่วนเพศหญิงใช้หลักเดียวกับโครโมโซมร่างกาย คือแสดงออกมาเมื่อเป็นพันธุ์แท้หรือพาหะ (พันทาง)
ตัวอย่างความเป็นไปได้ของรุ่นลูก เมื่อพ่อปกติ กับแม่ที่พบยีนด้อยบนโครโมโซม X เป็นพาหะ (ซ้าย) และเมื่อพ่อพบยีนด้อยบนโครโมโซม X ซึ่งแสดงอาการ กับแม่ที่ปกติ (ขวา) ที่มา: https://en.wikipedia.org/wiki/X-linked_recessive_inheritance
โรคตาบอดแดงเขียว [Red-green color blindness] เป็นยีนด้อยที่พบบนโครโมโซม X หากผู้ชายได้รับจะแสดงอาการอย่างไม่มีเงื่อนไข แต่สำหรับเพศหญิงจะแสดงอาการได้ก็ต่อเมื่อเป็นด้อยพันธุ์แท้เท่านั้น และอาจมีสิทธิ์เป็นพาหะ (พันทาง) ได้
ตัวอย่างความเป็นไปได้ของรุ่นลูก เมื่อพ่อมียีนมีโครโมโซม Y กับแม่ที่ไม่พบยีน ที่มา: https://en.wikipedia.org/wiki/Y_linkage
โรคขนเกินที่หู [Ear hypertrichosis] เป็นยีนที่พบบนโครโมโซม Y เท่านั้น จึงแสดงออกเฉพาะเพศชาย ส่วนเพศหญิงไม่มีสิทธิ์ได้รับยีนจึงไม่พบและไม่แสดงอาการ https://en.wikipedia.org/wiki/Y_linkage
ทั้งหมดนี้คือการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมของยีนที่อยู่บนโครโมโซมร่างกาย และโครโมโซมเพศ ในตอนต่อไปจะเป็นการถ่ายทอดลักษณะที่นอกเหนือจากกฎของเมนเดล และเป็นได้มากกว่าพันธุ์แท้กับพันทาง อย่าลืมติดตามเพจ Mr.BlackCatz. Academy ไว้ในอ้อมอกอ้อมใจ เพื่อไม่พลาดเนื้อหาชีววิทยาฉบับคนทั่วไปเข้าใจง่ายนะครับ 😺
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
