นี่คือสวรรค์หรือฝันร้าย? Salvador Dalì, L’Annuncio
ภาพต่อไป แหม ไม่รู้จะอธิบายยังไงดี แต่ก็จะลองดูนะฮะ
คนที่จะพอเข้าใจภาพพวกนี้อาจต้องมีพื้นหลังมาบ้างเกี่ยวกับภาพแนวลัทธิเหนือจริง (Surrealism) และถ้ารู้จักชิ้นงานหรือตัวศิลปินคนวาด คือ ซัลวาดอร์ ดาลี แล้วก็คงจะง่ายขึ้น และหากท่านรู้จักตรีเอกานุภาพ (Trinity) ก็จะช่วยเสริมให้เข้าใจง่ายขึ้นไปอีก
ที่มันอธิบายได้ยากก็เพราะศิลปินกลุ่มนี้ชอบวาดรูปประเภทโลกหลอนหรือโลกเบี้ยว แม้ว่าภาพที่ถูกวาดนั้นอาจเป็นสิ่งของที่เราเคยรู้จัก แต่พอผ่านมือคนวาดออกมาแล้วมันก็เป็นอะไรที่แปลกพิศดารวิปริตไปราวกับมันอยู่ในความฝัน ซึ่งมักจะเป็นฝันร้ายซะมากกว่า เป็นการหลอกหลอนเหมือนเมากัญชา และดูเหมือนจะสื่อสารอะไรที่มันเร้นลับหรือฝังอยู่ในจิตใจเบื้องลึก ซึ่งบางทีเราเองก็มักจะไม่อยากคิดถึงมันหรือบางทีก็ไม่รู้ว่ามันมีอยู่
ภาพเขียนในแนวนี้ก็จะดูเหมือนภาพที่เห็นแหล่ะ คืออธิบายโดยใช้เหตุผลไม่ค่อยได้ แต่บางทีต้องตีความกันซับซ้อน ซึ่งเป็นของชอบของคนบางคน และก็ไม่รู้อีกว่าที่ตีความไปมันถูกต้องหรือมันมั่ว
ลองมาดูว่าผู้คนที่ตีความภาพนี้เขาพูดอะไรกันบ้าง
ภาพ L’Annuncio แสดงองค์ประกอบของตรีเอกานุภาพ (Trinity) ซึ่งหมายถึงพระผู้เป็นเจ้าของคริสเตียนใน 3 สถานะ ได้แก่พระบิดา (พระวิญญาณ ผู้สร้างสรรพสิ่ง) พระบุตร (พระเยซู บุตรของพระบิดาผู้ถูกตรึงการเขนเพื่อไถ่บาปให้มนุษย์) พระจิตหรือพระวิญญาณบริสุทธิ์ คือพลังอำนาจที่เข้ามาสู่มนุษย์เพื่อช่วยเหลือนำทาง โดยทั้งสามนี้ที่เป็นพระเจ้ามีเอกภาพ ไม่ได้แบ่งแยกเป็นคนละองค์ แต่การปรากฏต่อเราสามารถแสดงให้เราเห็นเป็น 3 ลักษณะ
อันนี้ถ้าไม่เข้าใจก็ผ่านเลยไปนะครับ แต่ถ้าสนใจแนะนำว่าให้ไปดูทฤษฎีควอนตัมก่อนนะ
ว่าแล้วก็ขอผ่าน
อันที่จริงจิตรกรในอดีตนั้นเคยวาดภาพแทนพระเจ้าทั้งสามสถานะไว้เป็นที่คุ้นเคยกันนานแล้ว อย่างเช่น พระบิดานั้นมักถูกวาดในรูปแบบชายชรามีผมและหนวดเคราขาว ท่าทางใจดี พระบุตรก็เป็นภาพพระเยซูอย่างที่เราเห็นกันทั่วไป ส่วนพระจิตมักเป็นใช้สัญลักษณ์ซึ่งที่ใช้บ่อยคือนกพิราบ (Dove)
ภาพ Trinity ของ Hendrick van Balen พระบุตรด้านซ้ายคือพระเยซู ด้านขวาคือพระบิดา ส่วนพระจิตคือนกน้อยด้านบน
แต่สำหรับภาพของดาลีนั้น อย่างที่บอกไว้ว่าเขาเป็นคนเซอร์ มันก็เลยไม่ใช้สัญลักษณ์แบบนั้นซะทีเดียว
ในภาพ L’Annuncio เราจะพบกับพระบิดาตรงบนสุดของภาพ มีตัวตนเป็นชายหนุ่มเปลือย ท่าทางคงจะหล่อ (เดาว่าหล่อจนต้องปิดหน้า) แต่ถ้าไปดูใกล้ๆ จะเห็นว่าโดนตัดองคชาติซะงั้น ส่วนด้านซ้ายล่างคือพระบุตร ซึ่งเรารู้ได้จากการถือไม้กางเขนเป็นสัญลักษณ์สำคัญ มืออีกข้างชี้นิ้วสู่เบื้องบน ดูแล้วไม่รู้สึกเลยว่าเป็นพระเยซู ส่วนล่างขวาก็คือพระจิตเป็นสตรีในชุดกระโปรงยาว ซึ่งเราดูแล้วคิดถึงพระแม่มาเรีย มือประสานไว้บนอกราวกับกำลังตกใจ
อย่ามาถามผมนะว่าความพิลึกพิลั่นแบบสัปดนนี่มันคือสัญลักษณ์อะไร ผมก็ไม่รู้ ถ้าถามผมก็จะคิดเอาเองตามสติปัญญาบ๊อง ๆ นี่แหล่ะว่า พระบิดาที่ปิดหน้าก็เป็นเหมือนกับอีกสามองค์ซึ่งไร้ใบหน้า ซึ่งมันอาจแสดงการอาจฟื้น ๆ หลับ ๆ หลงลืมตัวตนซึ่งพวกเซอร์เรียลลิสต์ชอบใช้กันอยู่แล้ว ส่วนองคชาติที่หัก (ขนาดเป็นพระบิดายังหักเลย แล้วจะเป็นคุณพ่อของใครได้ล่ะ?) อาจหมายถึงการถูกตอน ซึ่งเป็นความกลัวใต้จิตสำนึกของฟรอยด์ ซึ่งถูกนำมาใช้เป็นฐานรากของลัทธิเซอร์เรียลนี้เลยเชียว
ส่วนพระบุตรที่ยกชูนิ้วอาจเป็นสัญญาณเชิญชวนผู้คนขึ้นสวรรค์ ส่วนพระจิตถูกแสดงโดยพระแม่มาเรียที่กำลังกุมอก คือท่าทางของการตระหนกเมื่อรู้ข่าวจากทูตสวรรค์ว่าตนจะตั้งครรภ์โดยบริสุทธิ์ ในอดีตมักมีรูปนกพิราบอยู่เบื้องบน แต่ในรูปนี้ศิลปินคงละไว้ในฐานที่เข้าใจ (คงเข้าใจอยู่คนเดียวแหละ)
ภาพ Annunciation ของ Caravaggio จะเห็นพระแม่มารีกุมอก เมื่อทราบพระบัญชาจากทูตสวรรค์
มาถึงตอนนี้ก็เลยนำเอาอีกภาพหนึ่งของดาลีที่เราแอบเก็บซ่อนไว้ กางออกมาให้ท่านดูเทียบกันซะเลย
ภาพนี้มีชื่อว่า The Ecumenical Council อยู่ที่ฟลอริด้า เป็นภาพแสดงตรีเอกานุภาพ (trinity) อีกอันของดาลีที่วาดไว้ในปีเดียวกันแต่ก็ดูสมบูรณ์กว่า นั่นคือยังพอมองออกว่าเป็นหน้าพระเยซูกับพระแม่มาเรีย ด้านล่างมีฝูงชนในขบวนอะไรสักอย่างและมีผู้หญิงอีกคนถือกางเขน และปรากฏตัวดาลีกำลังวาดภาพบนมุมซ้ายล่าง
มีผู้อธิบายว่าขบวนฝูงชนคือการสถาปนาสันตปาปาจอห์นที่ 23 ซึ่งเป็นเหตุการณ์บนโลกมนุษย์ที่ได้รับบัญชาจากสวรรค์ด้านบน ส่วนผู้หญิงถือกางเขนอาจแทนนักบุญเฮเลนา แต่ดาลีนั้นวาดไว้ให้มีใบหน้าเหมือนกับภรรยาของตนเอง และในภาพนี้เราได้เห็นนกพิราบเหนือเศียรของพระแม่ตามที่น่าจะเป็นจริง ๆ ส่วนภาพคนวาดรูปด้านล่างซ้ายก็คือตัวของดาลี ศิลปินผู้วาดภาพนี้เอง มีผู้ให้ความเห็นว่ามันช่างดูคล้าย Diego Velázquez ศิลปินที่วาดภาพ Las Meninas ซึ่งเขาได้วาดตัวเขาเองลงในภาพนี้ด้วย ซึ่งดูแล้วก็ชวนให้เชื่อจริงๆ
ภาพ Las Meninas ศิลปินใส่รูปตัวเขาเองกำลังวาดภาพในด้านซ้าย
เทียบกันให้เห็นเลย จะเห็นว่าภาพศิลปินทั้งสองคน ช่างคล้ายกันมาก หรือว่า ดาลี จะเลียนแบบหรือเปล่า?
สิ่งที่ดูน่าสนใจก็คือความเซอร์ของพระเจ้าทั้งสาม ซึ่งแสดงออกในลักษณะฟุ้งฝัน ฝ้าเบลอ (แต่ก็ดูเป็นฝันร้ายนะ ตามสไตล์หลอนๆของเขา) และมันก็สร้างความรู้สึกของเวทย์มนต์ ลึกลับ อัศจรรย์ เสียด้วย
ตัวข้าพเข้าเองก็ไม่รู้ว่าภาพไหนวาดก่อนหลัง แต่คิดว่าหากภาพที่วาติกันถูกวาดทีหลัง มันก็จะเป็นบทคัดย่อของภาพที่สมบูรณ์อีกภาพหนึ่งซึ่งเรารู้ความหมายมากกว่า และถ้าจะคิดเกินไปกว่านั้นอาจตีความไปว่าภาพที่วาติกันนั้นลดส่วนประกอบลง ใบหน้าหาย พิราบไม่ปรากฎ องคชาติหัก ซึ่งอาจแสดงถึงความคิดเชิงลบ อย่างเช่นการกัดกร่อนของความเชื่อความศรัทธา ความสิ้นหวังจากความรู้สึกว่าถูกทอดทิ้งโดยพระเจ้า อะไรก็ทำนองนี้
แต่ในอีกมุมหนึ่งภาพที่ฟลอริดาอาจถูกวาดทีหลังก็ได้ เพราะมันมีอะไรเติมแต่งมากขึ้นจากภาพเดิมซึ่งอาจเป็นภาพซ้อมมือก่อนที่จะลงมือจริง เรื่องราวต่างๆก็เลยมากขึ้น และดูราวกับมันเป็นคนละเรื่องกัน (ลองพยายามปะติดปะต่อให้ได้ละกันนะ) ดูเยอะเปรอะเปื้อนเกินควร แต่อย่าเพิ่งเชื่อผมนะ จริง ๆ อาจไม่มีอะไรมากไปกว่าการวาดตอนที่ดาลีกำลังเมาหรือง่วง ก็เลยบอกเอาว่ามันวาดจากจิตใต้สำนึกของเขาซึ่งตัวเขาเองก็อาจอธิบายไม่ได้ อะไรทำนองนั้น ทิ้งเอาไว้ให้เป็นปริศนาคาใจอันเป็นเสน่ห์ของลัทธิเหนือจริงดีกว่า
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
