[โคลงชมวัด] ช๗๓_วัดพระธาตุหริภุญไชย แห่งอาณาจักรยิ่งใหญ่ ◇ตามรอยโคลงครู นิราศหริภุญชัย◇ ตอน๑

สำรวจ
ลงทุน
คำถาม

มีบัญชีอยู่แล้ว?หรือ

โคลงชมวัด

•

29 ก.ย. 2020 เวลา 23:26 • ท่องเที่ยว

ช๗๓_วัดพระธาตุหริภุญไชย

แห่งอาณาจักรยิ่งใหญ่

◇ตามรอยโคลงครู นิราศหริภุญชัย◇ ตอน๑

.....ผมเริ่มหัดเขียนโคลงเมื่อกลางปี๒๕๕๓ นี่ก็ได้ สิบปีแล้ว โดยมีครูโคลงเป็นหนังสืออยู่สองเล่มคือ เตลงพ่ายของสมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรส และโคลงนิราศหริภุญไชย ซึ่งได้มาจากงานหนังสือแห่งชาติเมื่อปลายปี ๒๕๕๓ ไม่ปรากฏนามผู้แต่งแต่น่าจะเป็นชนชั้นสูงในเชียงใหม่ โดยเฉพาะใน โคลงนิราศหริภุญไชยนั้นมีโคลงที่กล่าวถึงวัดพระธาตุหริภุญไชยอยู่หลายบทจึงขอยกนำมาเป็นบทไหว้ครูดังนี้

หภ๑๐๔.๏ มหาชินธาตุเจ้า เจดีย์

เหมือนแท่งคำสิงคี คู่เพี้ยง

สัตว์คำคาดมณี ควรค่า เมืองแฮ

เปลวเปล่งดินฟ้าเสี้ยง สว่างท้าวอัมพรา ฯ

หภ๑๐๕.๏ เจดีย์ชินธาตุเจ้า ศรีสถาน

ขามโสพิศพงาปราณ เกศเกล้า

ทัศมนมิพอปาน พพคู่ คมเอย

ฤๅเลิศใต้ทิพเท้า เท่าเว้นอุบพาศรี ฯ

หภ๑๐๖.๏ มหาชินธาตุเจ้า จอมจักร

เป็นปิ่นทศลักษณ์ เลิศหล้า

เลงแลมิใครทัก เทียมแทก ใดเลย

เทาดิวางหว้ายฟ้า ฟากด้าวดาวดึงส์ ฯ

หภ๑๐๗.๏ระวังเวียงแวดขั้น สมสอง สว่างแฮ

ทุกแล่งเฉลิมฉัตรทอง เทพเอื้อน

พิหารสี่หลังยอง ยังเงื่อน งามเอย

เทียมลวังช่วนเชื้อน สี่ต้านถึงถลู ฯ

*หภxxx อ้างอิงไปยังโคลงหิริภุญไชยหมายเลข

.....เป็นไงบ้างครับเพราะจับใจเชียว แม้หลายคำจะดูเป็นภาษาโบราณที่เราไม่ค่อยเข้าใจบ้าง แต่เป็นคำไทยโบราณ (บางทีอ่านไปช้าช้าให้ยีนส์ของความเป็นคนไทยในตัวเราเขาแปลเขาเอง) คำไทยที่ไม่มีกลิ่นอายของบาลีสันสกฤตหรือเขมรเข้ามา เคยอ่านบทความของดร.ประเสริฐ ณ นคร ท่านกล่าวไว้ประมาณนี้ว่าคนไทยที่ใช้ภาษาถิ่นไทย เช่นคนอีสานคนใต้ คนล้านนา คนไทลื้อที่เชียงรุ่ง และสิบสองปันนานั้น สื่อสารต่อกันได้พอประมาณและกลุ่มคนพวกนี้อ่านจารึกพอขุนรามคำแหงได้พอรู้เรื่อง แต่มาอ่านหนังสือพิมพ์ในกรุงเทพแล้วงงตรงข้ามคนกรุงเทพฯเดี๋ยวนี้อ่านจารึกพ่อขุนรามแล้วบอกว่างง เดี๋ยวนี้คนภาคกลางไปไกลเกินกว่าที่คนไทยในภาษาพื้นถิ่นไทยเดิมจะเข้าใจ เราพัฒนาด้านภาษาไปมากด้วยกลิ่นอายของภาษาต่างประเทศ จนเราพูดกับพี่น้องเราที่เป็นคนไทยหรือสืบเชื้อสายร่วมกันมาด้วยกันไม่ค่อยจะเข้าใจแล้ว ก็ต้องกลับไปถามผู้เกี่ยวข้องว่าเราพัฒนามาถูกทางหรือไม่

.....ในส่วนการบรรยายถึงตัววัดและองค์เจดีย์ผมคงไม่อาจหาญมาแต่งต่อ เพราะครูท่านแต่งไว้งามแล้ว แต่ขอแต่งต่อเติมเรื่องประวัติศาสตร์ของวัดและของการตั้งเมืองหริภุญไชย ไว้สักเล็กน้อย

๑๏"จามเทวีวงศ์"กล่าวตั้ง แปงเมือง

ฤาษีวาสุเทพเรือง เสกเค้า

หริภุญไชยงามเฟื่อง ฟ่อดฟ้า

เชิญจามเทวีเจ้า เจื่องย้ายประถมวงศ์ ฯ

๒๏จากลวปูรีส่งรั้ง เป็นศรี

พุทธศกพันสองร้อยปี คลุมฟ้า

สืบสี่สิบเก้าบดี ข้ตติยะ

หกร้อยฉนำอมรท้า หริภุญไชยจ้าสง่าวงศ์ ฯ

๓๏แสงทองแห่งนครจ้า จับสวรรค์

เรืองรุ่งก่อนอัสดงอัน ตระการแก้ว

รอยเจดีย์สิงคีพลัน ท้าพลบ

กรุ่นหริภุญไชยแพร้ว ส่องสะท้อนสะทกอิน ฯ

......อาณาจักรสมัยโบราณที่ตั้งมาได้ประมาณหกร้อยปีมีกษัตริย์ถึงสี่สิบเก้าองค์นี่ไม่ธรรมดาแสดงว่าจะต้องแข็งแกร่งทั้งทางทหารผู้คนและอารยธรรม ลองเปรียบเทียบกับอยุธยาที่อยู่มาสี่ร้อยกว่าปีหรือแม้แต่กรุงเทพที่อยู่มาสองร้อยกว่าปีมานี่ แล้วลองมองย้อนไปในยุคนั้น ที่ลักษณะของชุมชนเป็นกลุ่มเล็กมีผู้คนไม่มากนัก แล้วก็รวมหลายๆเมืองกันเป็นอาณาจักร ซึ่งถ้าใครเจาะลึกเข้าไปจะเห็นว่า ศาสนาพุทธที่มากับชุมชนก่อนที่ตั้งอาณาจักรนี้แต่แรกจะเป็นมหายาน ซึ่งลำพังมหายานก็เหมาะสมในการปรับตัวที่จะเข้ามาเชื่อมโยงและผสานได้ เป็นอย่างดีกันคนพื้นเมือง

ที่นับถือผีกัน

ย่ำสระอี*

........๔๏หริภุญไชยเจดีย นำเนื่องวิถี

ตามศุภสารคัมภีร์สวัสดิ์แจง ฯ

........๏สำแดงเจตนาชี้ แปงเวียงสิงคี

โพ้นพันสองร้อยปีประมาณ ฯ

........๏จารจามเทวี วงศ์เอกคำภีร์

อันประดิษฐอิศราปุริน ฯ

........๏ยินหนึ่งมี วาสุเทพฤาษี

รวมแสนชนศรัทธาจำเริญ ฯ

........๏อังเชิญแม่ศรี จากลวปูรี

เทินขึ้นที่แท่นประถมวงศ์ ฯ

........๏ส่งสว่างขัตติยาณี จับแก้วโมฬี

เป็นเอกอาณาจักรสมัย ฯ

........๏จำเริญใสเรืองสี่ สิบเก้าบดี

สืบต่อวงศ์วานไอศูรย์ ฯ

........๏พูนสวัสดิศรี หกร้อยปี

จึงจำสุดสิ้นสมัย ฯ

........๏ข้ามไปมังรายบดี ต่อวงศ์นพบุรี

ก็เยินทูนส่งสูงค่าศาสน์ ฯ

........๏ผงาดสืบคดี พุทธศาสน์มณี

ผ่านยุคผ่านชนผ่านนาน ฯ

๏แสงสานเจดีย์ เช่นโคดมวิถี

จักผ่านฝ่าสังสาร กี่นาน ฯะ

*ไม่มีกลบทกลกลอนหรอกครับย่ำสระอี หมายถึงบังคับให้สัมผัสสระอีซ้ำๆกันทุกวรรค

......จริงแล้วนิราศหริภุญไชย ถือวัดพระธาตุหริภุญไชย เป็นจุดหมายปลายทางของนิราศ แต่ผมย้อนกลับมาเขียนเป็นต้นบทในยุคสมัยนั้นแม้พญาเม็งราย จะตืหริภุญไชยและสร้างศูนย์ของอาณาจักรใหม่ ที่ กุมกามและเชียงใหม่ผ่านมานานแล้ว ความที่พระธาตุหริภุญไชย เป็นเสาหลักของศรัทธาในศาสนาของเมืองในอดีต บรรดากษัตริย์เม็งรายวงศ์ต่อต่อมายังบำรุงรักษา และประชาชนยังนับถือเคารพบูชา มีการเดินทางไปเคารพกราบไหว้พระธาตุหริภุญไชยของผู้คนที่เชียงใหม่อยู่เสมอ สิ่งที่ผมอยากจะให้เห็นภาพคือความเจริญของเชียงใหม่ ว่ามีความต่อเนื่องกับหริภุญไชยและรับวัฒนธรรมศิลปะต่อเนื่องไปมาก (อาจจะต่อกับอีกหลายอาณาจักรโดยอาณาจักรของพันธมิตรเช่นสุโขทัยและเมืองราด) โดยที่หริภุญไชยตั้งมาได้ประมาณหกร้อยปีและคงจะมีทรัพยากรทางศิลปะวัฒนธรรมที่เข้มแข็งมากทีเดียว พระเจ้าแผ่นดินในช่วงที่เสียเมืองนั้นคือพระยายีบา หริภุญไชยเสียให้กับพญาเม็งรายผุ้สืบวงศ์มาจากพระยาลวจังกราช ที่ฝางและต่อมาจะเป็นผู้ตั้งเมืองเชียงใหม่

ตามรอยโคลงครู

โคลงชมวัด

เขียนวัด

ปรับปรุง ๒๕๕๕_๒๕๖๓

.....ก่อนที่จะมีใครทัก คำว่า"หริภุญชัย" มีใช้ ทั้ง 2 แบบ ชัยและไชย เวลาอ่านใน bd จะเป็นชัยในหนังสือก็เป็นชัย แต่ ก็มีที่ใช้ ในบางเอกสารเป็นไชย แม้จะเป็นส่วนน้อย แต่ผมก็ใส่จนชิน ให้มันขวางหูขวางตาท่านผู้อ่านเล่น วิธีคิดแบบพจนานุกรม ว่าจะต้องมีตัวหนึ่งถูกที่สุด ไม่ใช่วิธีคิดแบบงานวรรณคดี งานวรรณคดีผ่านยุคผ่านสมัย ตัวหนังสืออักษร มีเวลาถูกและพัฒนาการของมัน เช่นคำว่าอิน ที่แปลว่าพระอินทร์วรรณคดีล้านนาหรือค่าวทางอีศานสมัยก่อนใช้คำว่า"อิน" หรือแค่ยุคผู้นำไทยเป็นมหาอำนาจในไม่ถึงร้อยปี คำว่า "ปืนไหย่" ก็เพิ่งเลิกเขียนมาหลังสงครามมานี่เอง ภาษาไม่ใช่เรื่องถูกทั้งหมดหรือผิดทั้งหมด แต่มันมีการเคลื่อนที่เคลื่อนไหวของกาลเวลา ยิ่งภาษาในวรรณคดีเก่า จะเห็นความเป็นภาษาไทยที่เรียบง่ายและงดงาม

ทางแก้ว..โคลงชมวัด

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา

ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน

ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน