ไตร่ตรองมองหลัก(๑๘)
ดังที่ได้กล่าวแล้วว่า ปรากฏการณ์ทั้งรูปธรรมและนามธรรมจะมีสภาวะเช่นไรนั้น ย่อมขึ้นกับผู้มอง ผู้ไตร่ตรองเอง ดังนั้นการสำรวจกลับเข้าสู่ฐานแห่งการรับรู้ปรากฏการณ์จึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งยวด
ในการแสวงหาความรู้ความเข้าใจทางปรัชญาหรือศาสนา นั่นคือ ไม่ว่าจะมุ่งแสวงหาความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสภาวะแวดล้อม สังคม หรือจักรวาล ตามทางของปรัชญา หรือแสวงหาคุณภาพของชีวิตในโลกนี้หรือปรโลก หรือแสวงหาทางหลุดรอดจากภพชาติตามอุดมคติทางศาสนา
กิจที่พึงทำก็คือการภาวนาที่จะรู้แจ้งต่อผู้ภาวนาหรือผู้ไตร่ตรองเอง
หากว่าการไตร่ตรองและการภาวนาได้ประมวลกันเข้าและเลื่อนถึงแก่นสารของปรากฏการณ์แห่งการดำรงอยู่ คือตัวชีวิตจิตใจอันเป็นแหล่งกำเนิดแห่งการไตร่ตรอง
ดังที่บุคคลเข้าถึงแหล่งกำเนิดของสภาพลวงตาในทะเลทราย (Mirage) ความสงสัยต่อความมีอยู่และไม่มีอยู่ของสิ่งนั้นๆ ก็สิ้นสุดลงโดยปริยาย
แต่เนื่องจากตัวชีวิตจิตใจเป็นฐานรับรู้ปรากฏการณ์ทั้งภายในและภายนอก ดังนั้นเมื่อการภาวนาได้เข้าถึงเนื้อหาสาระทางใจแล้ว ความสงสัยต่อความมีอยู่หรือไม่มีอยู่ของตัวเองและปรากฏการณ์อันเนื่องกับตัวเองทั้งหมดก็จบสิ้นลง ไม่เพียงบางสิ่งบางเรื่องเท่านั้น
การหยั่งรู้สภาพธรรมหามีการเปลี่ยนแปลงสภาพธรรมแต่ประการใดไม่ ความมีอยู่เป็นอยู่เช่นไรของธรรมชาติก็คงเป็นเช่นนั้นดังเดิม แต่การหยั่งรู้ได้ชำระสะสางผู้ไตร่ตรองโดยตรง ผู้ไตร่ตรองได้เป็นอันเดียวกับกระแสธรรม
ดังตุ๊กตาที่ทำด้วยน้ำแข็งหยั่งถึงสภาวะของน้ำ ก็ย่อมละลายกลายเป็นน้ำไปหมดสิ้น เพราะธาตุฐานของน้ำแข็งก็คือน้ำมาแต่ต้น การหยั่งรู้ในลักษณะนี้ในพระพุทธศาสนาเป็นสิ่งเดียวกับการชำระบาปมลทินและการได้รับชีวิตใหม่ ในพระผู้เป็นเจ้าได้หรือไม่ น่าจะเป็นสิ่งที่ได้รับการพิจารณา
โดยทางแห่งนิรุกติของภาษาไทย คำว่า "ใจกลาง" มักจะใช้แทนได้ด้วยคำว่า "สูญกลาง" นั่นส่อว่า ณ ที่ใจกลางนั้นมีสภาวะเป็นสูญ ใจกลางแห่งปรากฏการณ์ของชีวิตนั้นเป็นสูญ
ผู้ไตร่ตรองหรือผู้มองได้เข้าถึงเนื้อหาแห่งปรากฏการณ์ของการดำรงอยู่ แห่งการไตร่ตรองแล้วหยั่งรู้สภาพสูญ อันไม่เกี่ยวกับความมีอยู่หรือความไม่มีอยู่ของปรากฏการณ์
สภาพรู้แต่ไม่รู้อะไรเลยนั้นเป็นการลัดตัดตรงเข้าสู่แหล่งที่มาของสภาพรู้เอง ซึ่งเป็นอาการออกนอกลำดับแห่งเทศะและกาละ เป็นการมองตรงเข้าสู่เนื้อหาของสภาวะแห่งผู้รับรู้
ผู้ไตร่ตรองในขณะจิต ไม่ใช่การกระทำในเครือแห่งการทวีปริมาณ เป็นการไม่มีการประมาณ ไม่พลัดเข้าสู่การคะเนในเรื่องความมีอยู่หรือไม่มีอยู่ของสิ่งใดๆ
ไม่ใช่การไตร่ตรองทางปรัชญาแห่งภววิทยา แต่เป็นการไม่รู้อะไรเลยอย่างอิสระ เป็นการชำแรกออกจากอุปสรรคนานาประการ
การตระหนักรู้ที่ไม่รู้อะไรเลยอยู่ทุกขณะจิต ทุกๆ อึดใจเดียวเช่นนี้ จะเป็นการเจริญภาวนาทั้งทางพระพุทธศาสนา และการนมัสการอย่างแนบแน่นในองค์พระผู้เป็นเจ้าได้หรือไม่นี่ก็เป็นอีกประการหนึ่งที่ควรแก่การพิจารณา
บทความในการสัมมนาทางวิชาการ ณ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ภายใต้หัวข้อใหญ่ "สภาวะสูงสุดแห่งศาสนา"
จากหนังสือไตร่ตรองมองหลัก พิมพ์ครั้งแรก พ.ย. ๒๕๓๓
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
