[A WAY OF LIFE : ทางผ่าน] “ละเหตุที่ชั่ว ผลที่ชั่วคือทุกข์ มันจะดับ ทำเหตุที่ดี คือเจริญมรรค ผลที่ดี คือนิพพาน จะปรากฏขึ้น” “ … สมาธิที่ถูกต้อง

สำรวจ
ลงทุน
คำถาม

มีบัญชีอยู่แล้ว?หรือ

A WAY OF LIFE : ทางผ่าน

•

16 มี.ค. 2022 เวลา 12:12 • ไลฟ์สไตล์

“ละเหตุที่ชั่ว ผลที่ชั่วคือทุกข์ มันจะดับ

ทำเหตุที่ดี คือเจริญมรรค

ผลที่ดี คือนิพพาน จะปรากฏขึ้น”

“ … สมาธิที่ถูกต้อง

สมาธิมี 2 กลุ่มใหญ่ๆ มิจฉาสมาธิกับสัมมาสมาธิ

มิจฉาสมาธิเป็นสมาธิที่ไม่ประกอบด้วยสติหรอก ขาดสติ

สัมมาสมาธิมันจะมี 2 ส่วน

ส่วนหนึ่งเป็นสมาธิเอาไว้พักผ่อน

จิตมันสงบอยู่ในอารมณ์อันเดียว

สมาธิอย่างหนึ่ง จิตตั้งมั่น คือความตั้งมั่นของจิต

สมาธิคือความตั้งมั่นของจิต

สมาธิตัวนี้คือสมาธิชั้นเลิศ

วิธีฝึกจิตให้สงบก็คือน้อมจิตไปอยู่ในอารมณ์อันเดียว

มีคำว่าน้อม ต้องจงใจทำก่อน

อย่างเราต้องการพักผ่อน

เราน้อมจิตเข้าหาความสงบ เราก็พักผ่อน

เวลาเข้าไปแล้วเวลาจะออก หายใจให้แรงขึ้น

เดี๋ยวจิตมันก็ออกมา

ถ้าจะทำสมาธิชนิดตั้งมั่น

อาศัยสติรู้ทันความไม่ตั้งมั่น

มันเหมือนเหรียญ 2 ด้าน ไม่หัวก็ก้อย

หรือเหมือนความมืดกับความสว่าง

เมื่อไรสว่างเมื่อนั้นก็ไม่มืด

เมื่อไรมืดเมื่อนั้นก็ไม่สว่าง

เมื่อไรฟุ้งซ่าน คือจิตไหลไป จิตก็ไม่ตั้งมั่น

เมื่อไรตั้งมั่นเมื่อนั้นก็ไม่ฟุ้งซ่าน ก็แค่นี้เอง

แต่จิตเป็นอนัตตา สั่งไม่ให้ฟุ้งซ่าน ทำไม่ได้

จิตมีธรรมชาติที่จะเปลี่ยนแปลงไป

ที่จะเคลื่อนไปตามความเคยชิน

ฉะนั้นเราต้องเคยชินที่จะรู้สึกตัว

อย่างเราจะทำสมาธิชนิดสงบ

เราก็ต้องชำนาญ ต้องเคยชิน

เคยทำแล้วมันทำง่าย

อะไรที่ไม่เคยทำมันยากทั้งนั้นล่ะ

กระทั่งจะเป็นขโมย จะไปปล้นร้านทอง

ไม่เคยทำก็ยาก เคยทำแล้วไม่ยาก

จะทำจิตให้สงบ เคยทำแล้ว มันก็ไม่ยากหรอก

มันรู้จักวางน้ำหนักของจิตให้ถูก

ถ้าจิตเร่าร้อนดิ้นรนอยากสงบเร็วๆ ไม่มีทางสงบหรอก

ปล่อยจิตไป อย่าไปแตะต้องมัน แต่มีสติอยู่

สงบในฉับพลันเลย

หรือจิตที่จะตั้งมั่นได้ มีสมาธิชนิดตั้งมั่น ก็พัฒนา

อาศัยสติรู้ทันความไม่ตั้งมั่น คือการที่จิตมันไหลไป

จิตไหลได้ 2 ลักษณะ

เวลาเราภาวนา อันหนึ่งมันไหลไปที่อื่น

มันทิ้งอารมณ์กรรมฐานของเรา

ฉะนั้นต้องทำ ต้องมีอารมณ์กรรมฐาน

มีวิหารธรรมไว้อันหนึ่ง

แล้วพอจิตมันหลง มันไหล มันจะไหลไปที่อื่น

ไหลไปดูรูป ไปฟังเสียง ไปดมกลิ่น ไปลิ้มรส

ไปรู้สัมผัสทางกาย ไปคิดนึกทางใจ มันไหล

ทันทีที่เรารู้ว่าจิตไหล จิตที่ไหลจะดับ

เพราะจิตที่ไหลไป

มันไหลไปด้วยอำนาจของ อุทธัจจะ เป็นกิเลส

สติรู้ทันเมื่อไร สติเกิดเมื่อไร กิเลสดับเมื่อนั้น

เหมือนแสงสว่างเกิดขึ้น ความมืดก็ดับไปทันที

ไม่ต้องพยายามดับความมืด

แค่ทำความสว่างให้เกิดขึ้น ความมืดก็ดับไปทันที

ไม่ต้องไปห้ามความหลง ฝึกให้สติมันเกิด

พอสติมันเกิดความหลงมันก็ดับทันที

จะไปหาทางทำอย่างไรจะไม่ให้ฟุ้ง

ทำอย่างไรจะไม่หลง

ทำอย่างไรจะไม่ลืมเนื้อลืมตัว

ทำไม่ได้

เหมือนกับความคิดที่ว่า

ทำอย่างไรความมืดจะหมดไป

เอาไม้ไปตีความมืดได้ไหม

เอาปืนไปยิงมันก็ไม่ได้ ไม่หาย

ความมืดมันหายไป เพราะความสว่างมันเกิด

โมหะเป็นความมืด จิตมันหลง มันไหล

โมหะมันเป็นความมืดมัว

ฉะนั้นพอสติเกิดขึ้น จิตก็ไม่ไหล

เพราะจิตที่ไหลเป็นจิตที่มีกิเลส

จิตก็ตั้งมั่นขึ้นโดยอัตโนมัติ

ฉะนั้นเราจะได้สมาธิอัตโนมัติ

ถ้าเราอาศัยสติรู้ทันจิตที่ไม่ตั้งมั่น รู้ทันจิตที่ไหล

มันไหลไป 2 อัน 2 ด้าน

อันหนึ่งไหลไปทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

ไหลฟุ้งซ่าน ลืมกรรมฐาน

อีกอันหนึ่งคือไหลไปจมไปแช่อยู่กับอารมณ์กรรมฐาน

อย่างนั่งสมาธิแล้วก็ติด

หายใจอยู่แล้วก็ติดลม

ดูท้องพองยุบแล้วก็ติดอยู่ที่ท้อง

เดินจงกรมแล้วก็ติดอยู่ที่เท้า

อันนี้จิตมันไหลไปเรียบร้อยแล้ว

ภาวนาให้ตาย มันก็ไม่ได้หรอกมรรคผล

จิตไม่เป็นกลาง ไม่ได้เข้าทางสายกลางเลย

มันกำลังจมอยู่ในภพอันหนึ่ง

ฉะนั้นอาศัยสติรู้ทัน จิตไหลแล้วรู้ๆ

เราจะได้สมาธิที่ถูกต้องเกิดขึ้น

สมาธินี้ไม่ได้เจตนาให้เกิด มันเกิดเอง

เพราะว่าเรารู้ทันสภาวะที่ไม่มีสมาธิ

สมาธิ คือ ตั้งมั่น

สภาวะที่ไม่มีสมาธิ คือ ไม่ตั้งมั่น ไหลไปไหลมา

…

ถ้าเรามีสัมมาสติที่สมบูรณ์

สัมมาสมาธิของเราจะสมบูรณ์

ฝึกอย่างนี้มากๆ อยากเจริญสติก็ทำสติปัฏฐานไป

รู้กาย เวทนา จิต ธรรมเนืองๆ

แล้วต่อไปพออะไรเกิดขึ้นในกาย เวทนา จิต ธรรม

สติระลึกเอง นี่ทำให้เกิดสติ

จะทำให้จิตตั้งมั่น ก็อาศัยสติรู้ทันความไม่ตั้งมั่น

แล้วมันก็จะตั้งขึ้นมาเอง สมาธิอัตโนมัติก็จะเกิด

แต่ระหว่างการเจริญสัมมาสติกับสัมมาสมาธิ

เราสามารถทำควบกันได้ ทำทีเดียวได้ทั้ง 2 อย่าง

ทำกรรมฐานสักอย่างหนึ่ง อะไรก็ได้ที่เราถนัด

แล้วคอยรู้ทันที่จิตตัวเอง

จิตมันหนีไปคิด รู้ทัน

จิตมันหนีไปดู ไปดมกลิ่น ไปลิ้มรสอะไรอย่างนี้ รู้ทัน

มันเพลินไป

หรือจิตมันถลำไปเพ่งอารมณ์กรรมฐาน รู้ทัน

รู้ทันอยู่ที่จิต

ต่อไปพอจิตมันขยับ

สติมันเคยเห็นจิตเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอยู่เนืองๆ

เห็นบ่อยๆ พอจิตมันขยับตัวเท่านั้น

สติอัตโนมัติมันเกิดเลย

แล้วทันทีที่มันรู้ว่าจิตมันเคลื่อนไป

สัมมาสมาธิอัตโนมัติ มันก็เกิดขึ้น

มันเกิดขึ้นด้วยกันเลย

เมื่อไรมีสัมมาสติ เมื่อนั้นจะมีสัมมาสมาธิ

จะเกิดด้วยกัน แต่มันเป็นเหตุเป็นผลกัน

ถ้าเรามีสัมมาสติที่สมบูรณ์

สัมมาสมาธิของเราจะสมบูรณ์

ฉะนั้นเราพยายามฝึก

ถ้าอยากรวบการปฏิบัติให้ย่อๆ

ไม่ต้องฝึกเจริญสติอย่างหนึ่ง ฝึกสมาธิอีกอย่างหนึ่ง

รวบมันลงมาที่เดียวกันที่จิตเรานี้

ครูบาอาจารย์ท่านถึงบอกว่าการดูจิตเป็นการปฏิบัติ ทางปฏิบัติที่ลัดสั้นที่สุด

เพราะรวบเลย อย่างจิตเรามันเคลื่อนไป

เราเห็นปุ๊บ ตรงที่มันเห็นโดยไม่เจตนาจะเห็น

เรียกว่ามันมีสติ

แล้วทันทีที่สติเกิด มันรู้ว่าจิตเคลื่อน

จิตที่เคลื่อนจะดับ จิตที่ตั้งมั่นจะเกิด

มันจะเป็นกระบวนการอย่างนี้

ต่อไปพอจิตเคลื่อนปุ๊บรู้ปั๊บ สมาธิเกิดๆ

ฉะนั้นสัมมาสติก็จะเร็วขึ้นเรื่อยๆ

เพราะมันชำนาญในการรู้ทันจิตที่เคลื่อน

แล้วสมาธิมันก็จะอัตโนมัติขึ้นมาทุกคราวที่สติที่ถูกต้องเกิดขึ้น

ในพระสูตรท่านก็สอน

สัมมาวายามะที่สมบูรณ์ ที่บริบูรณ์

ทำให้สัมมาสติบริบูรณ์

สัมมาสติบริบูรณ์ ทำให้สัมมาสมาธิบริบูรณ์

ท่านสอนอย่างนี้

ถัดจากสัมมาสมาธิ

สิ่งที่จะมีต่อไปคือสัมมาญาณะกับสัมมาวิมุตติ

สัมมาญาณะก็คือมีปัญญา

มีความหยั่งรู้ที่ถูกต้อง หยั่งรู้อะไร

หยั่งรู้ความเป็นจริงของรูป นาม กาย ใจ

มันเป็นไตรลักษณ์

ในที่สุดก็รู้แจ้งเห็นจริง

สิ่งทั้งหลายมีเหตุก็เกิด หมดเหตุก็ดับ บังคับไม่ได้

รู้แจ้งเห็นจริง

รูปธรรมนามธรรมทั้งหลายเป็นของไม่มีสาระแก่นสาร

เป็นตัวทุกข์ เรียกว่ารู้ทุกข์แจ่มแจ้งแล้ว

จิตก็ละสมุทัยอัตโนมัติ

คือตัณหามันจะไม่เกิดอีกแล้ว

ละครั้งเดียว ละทีเดียวขาดเลย ขาดแล้วขาดเลย

ถ้าละด้วยมรรค ไม่เหมือนอย่างถ้าเราละด้วยสติ

อย่างจิตเราโลภขึ้นมา จิตเรามีความอยากแล้วรู้ๆ

เดี๋ยวก็อยากอีก

แต่ถ้ามันรู้แจ้งเห็นจริงว่า

สิ่งที่เกิดขึ้นไม่มีอะไรเกิดขึ้นหรอกนอกจากทุกข์

ไม่มีอะไรตั้งอยู่หรอกนอกจากทุกข์

ไม่มีอะไรดับไปหรอกนอกจากทุกข์

นี่มีปัญญา มีญาณที่แก่กล้า เห็นความจริงแล้ว

มีสัมมาญาณะ ในที่สุดจิตก็เกิดวิมุตติ

เกิดอริยมรรค เกิดอริยผลขึ้น มันวาง

พอมันวางแล้ว คราวนี้เราจะเห็นนิโรธ

นิโรธไม่ใช่โลกๆ หนึ่ง

นิโรธไม่ได้มีพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์ไปนั่งเข้าแถวกัน

นิโรธเป็นภาวะที่พ้นจากความปรุงแต่ง

พ้นจากตัณหา พ้นจากความปรุงแต่ง

พ้นจากกิเลส แล้วก็พ้นจากรูปนาม

จิตถึงนิโรธแล้ว ชีวิตยังอยู่ ขันธ์ยังอยู่

ขันธ์กับจิตไม่สัมผัสกัน จิตมันพราก

ในพระไตรปิฎกใช้คำว่า มันพราก

จิตมันพรากจากขันธ์ นี่พูดตรงเป๊ะเลยคำนี้

จิตมันพรากออกจากขันธ์ ไม่ใช่ไม่มีขันธ์

ขันธ์ก็ยังเป็นขันธ์อยู่อย่างนั้นล่ะ

เพราะวิบากที่ทำให้เกิดขันธ์ยังไม่หมด

อย่างวิบากที่ทำให้เรามีชีวิต

อัตภาพร่างกายนี้ยังอยู่ ขันธ์นี้ก็ยังอยู่

แต่จิตมันพรากออกจากขันธ์

มันถอนตัวออกจากกัน

มันพรากออกไปแล้ว

ถ้ามันพรากด้วยมรรคจริงๆ

มันจะไม่กลับมารวมกันอีกหรอก ไม่ต้องรักษา

แต่ถ้ายังไม่ถึงสุดขีด มันพรากออกไป

เดี๋ยวมันก็รวมอีก

ครั้งที่หนึ่งมันแยกออกไปแล้ว มันก็กลับมารวมอีก

แยกครั้งที่สอง แยกออกไปแล้วก็มารวมอีก

ครั้งที่สามแยกออกไปแล้วก็มารวมอีก

จนถึง 4 ครั้ง ถึงจะขาดจากกันจริงๆ

ทำไมต้อง 4 ครั้ง เพราะธรรมชาติมันเป็นอย่างนี้

ธรรมะมันเป็นอย่างนี้ เป็นความจริงมันเป็นอย่างนี้

เพราะฉะนั้นเราต้องทำเหตุ ไม่ใช่ทำผล

อยากได้มรรคผลนิพพานก็ทำเหตุ

ด้วยศีล สมาธิ ปัญญา

ศีลอะไรยังด่างพร้อยอยู่ ก็พยายามฝึกตัวเอง

ให้ศีลของเราดีๆ จนกระทั่งไม่น่าติเตียน

ตัวเองยังติเตียนตัวเองไม่ได้

ปกติตัวเองชอบเข้าข้างตัวเอง

ถ้าศีลเราดี มันติเตียนตัวเองไม่ได้

คนอื่นอาจจะไม่รู้ แต่เรารู้

แต่ถ้าเรายังรู้สึก เรายังน่ารังเกียจอยู่เลย

ถึงคนอื่นไม่รู้ จริงๆ ก็คือน่ารังเกียจ

ฉะนั้นพัฒนา อะไรเลวๆ ละมันเสีย

ความชั่วทั้งหลายที่หลวงพ่อดู

ตัวหัวโจกของมันเลย ความเห็นแก่ตัว

ความเห็นแก่ตัวเป็นเรื่องร้ายที่สุดเลย

ทำให้เราทำชั่วได้ทุกอย่าง

ลดละความเห็นแก่ตัว

ฉะนั้นเราวัดใจตัวเอง

ถ้าอะไรที่มันเห็นแก่ตัว รู้ทันมันเข้าไปเลย

ทำไมมันเห็นแก่ตัว เพราะมันรักตัวเอง

ทำไมมันรักตัวเอง เพราะมันไม่รู้ว่าตัวเราไม่มีหรอก

ตัวที่มีคือตัวทุกข์ มันไม่เห็น

อวิชชามันมี ก็เลยเห็นแก่ตัวเอง

ฉะนั้นไม่ว่าเราจะทำดีแค่ไหน

แต่ทำดีแล้วเจือตัวตนลงไป

ความดีของเรายังไม่สมบูรณ์หรอก

อย่างเราบริจาคเงินหลายๆ ล้านอะไรอย่างนี้

แต่ทำไปใจยังเห็นแก่ตัวอยู่ อยากรวย

ทำบุญมากๆ หวังว่าจะรวยกว่าคนอื่น

อาจจะรวยก็ได้ แต่โง่ๆ ไม่ได้ปัญญา

หรือว่าไหว้พระ เจอพระพุทธรูป ไปกราบไปไหว้

ขอโชคขอลาภขออะไรอย่างนี้ นี้เห็นแก่ตัว

ไม่ได้ลดละความเห็นแก่ตัวเลย

ฉะนั้นเราอยากให้ศีลของเราดีๆ สำรวจใจเลย

เห็นแก่ตัวขึ้นมาเมื่อไร รู้ทันมันเข้าไป

ถ้าไม่เห็นแก่ตัว ถือศีลง่าย

ทำไมมันไปขโมยเขา มันเห็นแก่ตัว

ทำไมมันไปเป็นชู้กับเขา ก็เพราะมันเห็นแก่ตัว

ทำไมมันโกหกเขา เพราะมันเห็นแก่ตัว

ทำไมประทุษร้ายคนอื่นเขา ก็เพราะเห็นแก่ตัวอีกแล้ว

ฉะนั้นคอยสังเกตตัวเอง ถ้ามันเห็นแก่ตัวก็ฝืนมัน

ศีลเป็นเรื่องที่ต้องฝืนใจ

ในเบื้องต้นต้องฝืนมัน ไม่ยอม

ไม่ยอมตามใจกิเลสที่เห็นแก่ตัว แล้วทำผิดศีล

ฉะนั้นต้องเข้มแข็ง ค่อยๆ ฝึก

ยิ่งถ้าเป็นพระ ยิ่งสำคัญมากเลย

ถือศีลรักษาข้อวัตรอะไร คนอื่นเขาทำ เราเห็นแก่ตัว

เราก็หลบๆ เลี่ยงๆ งานของส่วนกลาง

ของหมู่คณะอะไร เลี่ยงได้ก็เลี่ยงอะไรอย่างนี้

นี้เห็นแก่ตัว

ถามว่าเห็นแก่ตัว

สมมติว่าไม่รับผิดชอบต่อส่วนรวมของสงฆ์

เป็นพระ เอาเวลานั้นไปนั่งภาวนา

ถามว่าภาวนาแล้วจะได้อะไรไหม

ไม่ได้อะไรหรอก

ก็พื้นฐานมันเห็นแก่ตัวเสียแล้ว

สมัยพุทธกาล มีพระองค์หนึ่งชื่อพระเมฆิยะ พระเมฆิยะเคยเป็นพระอุปัฏฐากของพระพุทธเจ้าก่อนพระอานนท์ พระพุทธเจ้าไม่ได้มีอุปัฏฐากองค์เดียว มีหลายองค์ บางช่วงพระสารีบุตรยังไปอุปัฏฐากเลย

ตอนหลังสงฆ์ถึงลงมติให้พระอานนท์เป็นอุปัฏฐากประจำ ก่อนหน้านี้ก็เวียนๆ กัน มีองค์หนึ่งชื่อเมฆิยะ ตอนนั้นพระพุทธเจ้าท่านอยู่กับพระเมฆิยะ 2 องค์เอง ไม่มีพระอื่น

พระเมฆิยะก็อยากจะไปภาวนา ฟังแล้วดีไหม อยากไปภาวนา ก็บอกพระพุทธเจ้าบอกว่า “ข้าพระองค์จะไปภาวนาแล้ว ให้พระองค์เอาบาตรของพระองค์ไป” ไม่ถือให้แล้ว ไม่ตามไปแล้ว ไม่คอยดูแลแล้ว

พระพุทธเจ้าบอก “อยู่กับเราก่อน ตอนนี้ยังไม่มีใครเลย อยู่ช่วยกันก่อน”

ไม่เอาอยากภาวนา พระพุทธเจ้าห้ามตั้งหลายที ไม่ฟัง สุดท้าย เมฆิยะเอาบาตรของพระพุทธเจ้าวางลงที่พื้นดิน หยาบคายที่สุดเลย เอาบาตรครูบาอาจารย์วางไว้ จะเอาหรือไม่เอา ไม่เอาก็ฉันจะทิ้งแล้ว แล้วก็ไปภาวนา

ไปภาวนาอยู่ตั้งพักหนึ่ง สุดท้ายก็กลับมาหาพระพุทธเจ้า ภาวนาอย่างไรก็ไม่ได้

พระพุทธเจ้าบอกที่ท่านไม่ให้ไป เพราะท่านเห็นตั้งแต่แรกแล้วว่าไปตอนนี้มันยังไม่ได้อะไรหรอก แต่ว่าสนองความต้องการของตัวเองเท่านั้นเอง ความต้องการที่ดี อยากภาวนา แต่ว่าลึกๆ ก็คือมันเห็นแก่ตัวนั่นล่ะ ภาวนาไม่ขึ้น คนเห็นแก่ตัว

ฉะนั้นอย่างพระที่นี่ หลวงพ่อพยายามสอน

ทำอะไรก็ให้พร้อมเพรียงกัน ช่วยเหลือกัน

พร้อมเพรียงกัน ดูแลกัน

ไม่ได้เอาความเห็นแก่ตัวมาเป็นที่ตั้ง

อยากจะทำอะไรก็ทำตามใจชอบ

อย่างพระเป็นสังฆะ อยู่กันเป็นหมู่คณะ อยู่เป็นสังคม

ต้องรับผิดชอบซึ่งกันและกัน

ถ้าเห็นแก่ตัว มีคนเห็นแก่ตัวสักคนหนึ่ง

น่าเกลียดขึ้นในหมู่สงฆ์ทันทีเลย ก็ไม่มีใครคบ

สุดท้ายก็ไม่มีคนคบ ลำบาก

อยู่ทางโลกก็ไม่มีคนคบ มาบวชก็ไม่มีคนคบ

เพราะอะไร เพราะเห็นแก่ตัว

ถ้าดูเป็น มันไม่เห็นแก่ตัว

ตอนนี้มันเห็นแก่ตัวแล้ว ดูเข้าไป

เห็นแก่ตัวแล้ว คนอื่นเขาทำงานอยากจะนอนอย่างนี้

นี่เห็นแก่ตัว ฝืนใจ ลุกขึ้นมาทำงาน

ต้องไม่ยอมแพ้ อดทน

…

จะภาวนา ชั่วต้องละ กุศลต้องเจริญ

ชั่วต้องละ อกุศลต้องละ กุศลต้องเจริญ

คิดแต่จะเจริญกุศล แต่อกุศลไม่ละ ไม่ได้กินหรอก

เพราะฉะนั้นภาวนา จับหลักให้แม่นๆ

แล้วก็ต่อสู้ด้วยความอดทน

ภาวนาไปแล้วก็วัดใจตัวเองไปเรื่อยๆ

ที่เราภาวนาอยู่ อกุศลลดลงไหม กุศลเจริญขึ้นไหม

วัดตัวเอง ไม่ต้องถามใครหรอก

หลวงพ่อภาวนา หลวงพ่อดูได้ว่าเราละอกุศลไปกี่เปอร์เซ็นต์แล้วอย่างนี้ ดูได้ เหลืออยู่กี่เปอร์เซ็นต์อะไรอย่างนี้ รู้ตัวอยู่ ไปส่งการบ้านหลวงปู่ดูลย์ ไปรายงานท่าน ท่านก็โอเค ท่านว่าฉลาดอยู่หรอก รู้จักกิเลสตัวเอง

ยากไปไหม สรุปก็คือ ละที่เหตุ แล้วผลที่ชั่วมันจะดับไป

ละเหตุที่ชั่ว ผลที่ชั่วคือทุกข์มันจะดับ

ทำเหตุที่ดีคือเจริญมรรค

ผลที่ดีคือนิพพานจะปรากฏขึ้น

เป็นเรื่องมีเหตุมีผล

ฉะนั้นทางฝ่ายชั่วก็ต้องพยายามละ

ทางฝ่ายดีก็ต้องพยายามเจริญ

นั่นเรียกว่าสัมมาวายามะ

ฉะนั้นฝึกตัวเองอย่างนี้เรื่อยๆ

มิฉะนั้นภาวนาไปแล้วเต็มไปด้วยกิเลส

แล้วก็บ่นว่าศาสนาพุทธไม่ดีจริง

ทำแล้วไม่ลดละกิเลส